Ekonomia może być społeczna i solidarna

Ekonomia społeczna i solidarna to sfera, w której działalność komercyjna służy realizacji celów społecznych. Co to oznacza w praktyce? Zysk nie jest celem samym w sobie – ma służyć tym, którzy potrzebują pomocy, np. wspierać zatrudnienie i reintegrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – niepełnosprawnych, seniorów, bezrobotnych.

Społeczna i solidarna – nie są to pierwsze określenia, które przychodzą do głowy na hasło „ekonomia”, ale nie oznacza to, że ekonomia społeczna i solidarna być nie może. Wręcz przeciwnie – może i powinna.

To sfera, w której komercyjna działalność służy realizacji celów społecznych. Chodzi przede wszystkim o zatrudnianie i reintegrację osób, które znajdują się w wyjątkowo trudnej sytuacji życiowej i są zagrożone wykluczeniem społecznym. To szczególnie niepełnosprawni, bezrobotni, seniorzy. Lepiej dopasowane do ich potrzeb miejsca pracy to jednak nie wszystko – to także wspieranie podmiotowości i samodzielności tych osób, odbudowa ich zdolności do pełniejszego uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym. To także działania na rzecz rozwoju lokalnego.

I tu pojawia się kolejne, bardziej tajemnicze hasło – PES.

Czym są PES-y?

To po prostu podmioty ekonomii społecznej. Należą do nich przede wszystkim przedsiębiorstwa społeczne (w tym np. spółdzielnie socjalne), które zatrudniają co najmniej połowę osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym – niepełnosprawnych, bezrobotnych, lub 30% osób o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności. W takich przedsiębiorstwach nie chodzi o zysk – a przynajmniej nie w powszechnie rozumianym znaczeniu. Ma on służyć bowiem wzmocnieniu potencjału przedsiębiorstwa, reintegracji zawodowej i społecznej, a także prowadzonej przed przedsiębiorstwo działalności pożytku publicznego na rzecz lokalnej społeczności. Zysk nie podlega więc podziałowi.

Podmioty ekonomii społecznej to także jednostki reintegracyjne, czyli takie, których głównym celem jest ponowna integracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. Zakłady Aktywności Zawodowej, Warsztaty Terapii Zajęciowej czy Centra Integracji Społecznej). To też podmioty działające w sferze pożytku publicznego takie jak stowarzyszenia i fundacje, oraz podmioty sfery gospodarczej utworzone w związku z realizacją celu społecznego – spółki non-profit i spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie np. inwalidów i niewidomych, działające w oparciu o Prawo spółdzielcze.

Dzisiaj w Polsce działa ok. 100 tys. podmiotów ekonomii społecznej, w tym 85 tys. organizacji pozarządowych, 1500 spółdzielni socjalnych i 1200 jednostek reintegracyjnych, a także 800 przedsiębiorstw społecznych.

Wsparcie rozwoju ekonomii społecznej i solidarnej.

Na największe wsparcie mogą liczyć dzisiaj spółdzielnie socjalne. Działają one na podstawie ustawy z 2006 r. o spółdzielniach socjalnych i w ciągu ostatnich 12 lat na stałe wpisały się w krajobraz sektora ekonomii społecznej. Spółdzielnie, dzięki ustawowemu zakorzenieniu, mogą otrzymać wsparcie związane z zatrudnieniem osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a nowelizacja ustawy z marca 2018 r. daje nowe możliwości w tym zakresie.

Bezpośrednie wsparcie PES realizowane jest przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej na poziomie wojewódzkim. To usługi animacyjne, inkubacyjne, doradcze, a także wsparcie finansowe. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej określa i monitoruje standardy usług świadczonych przez OWES, a także decyduje o przyznaniu akredytacji poszczególnym ośrodkom.

PES mają również zapewniony dostęp do preferencyjnych pożyczek, co pozwala im rozwijać działalność gospodarczą, a co najważniejsze – zwiększać zatrudnienie. Do końca września br. udzielono już ponad 400 takich pożyczek na łączną kwotę blisko 50 mln zł. Za program ten odpowiada Bank Gospodarstwa Krajowego.

Certyfikaty dla najbardziej zaangażowanych

W tym roku po raz pierwszy zorganizowano konkurs dla podmiotów ekonomii społecznej – „Znaki Jakości Ekonomii Społecznej i Solidarnej 2018”. To specjalne wyróżnienie dla tych instytucji, które skutecznie łączą działalność ekonomiczną ze społecznym zaangażowaniem.

W tegorocznej, pierwszej edycji konkursu, przyznano łącznie 28 certyfikatów w dwóch kategoriach: „spółdzielnia socjalna osób fizycznych” oraz „przedsięwzięcie PES sfinansowane/współfinansowane ze środków zwrotnych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”. W każdej kategorii kapituła wyłoniła również 3 laureatów, którzy zostali uhonorowani statuetkami „Znaku Jakości”.

Do 2021 r. wyróżnionych certyfikatem ma zostać kilkaset podmiotów, a system docelowo ma obejmować 5 kategorii.