Sejmowe sprawozdanie z działania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Minister Pracy i Polityki Społecznej Krzysztof Michałkiewicz przedstawił w Sejmie 15 marca 2006 r. sprawozdanie z działania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za okres od dnia jej wejścia w życie do dnia 31 grudnia 2004 r. Na podstawie postulowanych kierunków zmian w zakresie przepisów o działalności pożytku publicznego mój resort podjął w tej chwili prace nad nowelizacją ustawy. 

 

 - Mam nadzieję, że materiał zawarty w sprawozdaniu, a także dyskusja w komisji i dzisiejsze wnioski posłów posłużą do tego, żeby przygotowywana nowelizacja wykorzystała ten materiał dobrze, żeby ustawa o działalności pożytku publicznego znalazła umocowanie w systemie funkcjonowania naszego państwa, żeby organizacje pozarządowe w państwie stały się partnerem silnej władzy, silnego państwa i pozwoliły nam budować społeczeństwo obywatelskie w nowoczesnym państwie polskim – powiedział min. Michałkiewicz.

 

Departament Pożytku Publicznego MPiPS, we współpracy z urzędami wojewódzkimi, zebrał dane potrzebne do sporządzenia sprawozdania z gmin i powiatów. Informacje przekazały również ministerstwa, urzędy centralne oraz marszałkowskie. Wykorzystano także wyniki badań przeprowadzonych przez instytucje badawczo-naukowe w ramach konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Polityki Społecznej na monitoring ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Badania przeprowadziły: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Instytut Spraw Publicznych, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

 

W sprawozdaniu znalazły się następujące informacje: charakterystyka trzeciego sektora w Polsce, profil statystyczny organizacji pożytku publicznego, informacje dotyczące współpracy administracji publicznej szczebla centralnego i samorządowego z organizacjami pozarządowymi, informacje dotyczące funkcjonowania mechanizmów wprowadzonych ustawą: nadzór nad organizacjami pożytku publicznego, 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego, poborowi w organizacjach pożytku publicznego, prawne uregulowania wolontariatu, informacje dotyczące instytucjonalizacji działalności pożytku publicznego: działalność Rady Działalności Pożytku Publicznego, Departament Pożytku Publicznego, wnioski i rekomendacje: wnioski z badań, postulowane kierunki zmian w zakresie przepisów o działalności pożytku publicznego.

 

Z informacji przesłanych do Departamentu Pożytku Publicznego wynika, że wszystkie ministerstwa i prawie wszystkie urzędy centralne – z tych, które odesłały ankietę – współpracują z organizacjami pozarządowymi. Z obowiązku uchwalenia programu współpracy wywiązały się wszystkie urzędy marszałkowskie. Ogółem na realizację zadań publicznych przekazano w 2004 r. 966.225.404 złote, z czego w ramach otwartego konkursu ofert 204.667.771 złotych. Najczęściej wspierane obszary to: upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji, krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży. Z wolontariuszami w instytucjach administracji publicznej zawarto ogółem 2295 porozumień, z czego 1635 na okres powyżej 30 dni i 660 porozumień do 30 dni.

 

W porównaniu z rokiem 2003 w 2005 r. wpływy organizacji pożytku publicznego z wpłat 1% podatku zwiększyły się czterokrotnie, z 10,305 mln złotych do 41,616 mln złotych, ponadto ponad ośmiokrotnie zwiększyła się liczba podatników, który zdecydowali się skorzystać z odpisu 1%. Na forum Rady Działalności Pożytku Publicznego wypracowano wiele rozwiązań dotyczących funkcjonowania i współpracy organizacji pozarządowych z administracją publiczną w sferze pożytku publicznego. Rada we współpracy z Ministerstwem Finansów przyczyniła się również do wykształcenia przepisów podatkowych gwarantujących rozwój środowiska pozarządowego. Ponadto Rada wypracowała priorytety na 2005 r. do Rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, realizowanego w latach 2005-2007, które to priorytety stanowiły podstawę do opracowania, a następnie przyjęcia przez Radę Ministrów w marcu 2005 r., dokumentu „Podstawowe kierunki działań rządu w zakresie realizacji Rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2005 r.”

 

W ramach uspołecznienia prac nad Narodowym Planem Rozwoju przedstawiciele Rady Działalności Pożytku Publicznego uczestniczyli w Międzyresortowym Zespole do spraw Narodowego Planu Rozwoju, a ich udział zaowocował ważnymi zapisami dotyczącymi społeczeństwa obywatelskiego, integracji społecznej, kapitału społecznego i ekonomii społecznej, których urzeczywistnieniem ma być Program Operacyjny Kapitał Ludzki zawierający m.in. zagadnienia dotyczące rozwoju  społeczeństwa obywatelskiego.

 

W sprawozdaniu zapisano proponowane kierunki zmian w zakresie przepisów o działalności pożytku publicznego. W związku z wątpliwościami dotyczącymi możliwości uznania za organizacje pozarządowe spółek prawa handlowego powstała potrzeba doprecyzowania definicji organizacji pozarządowej. Wskazane jest mocniejsze umocowanie organizacji pozarządowej względem administracji publicznej, tak aby wyraźnie wskazywał on na konieczność przyjmowania programu współpracy po uprzednich konsultacjach z organizacjami pozarządowymi.

 

Często postulowana jest modyfikacja procedur konkursowych, tak aby małe dotacje lub środki na zakupy uzupełniające można było przekazywać bez konieczności rozpisywania konkursów. Zwrócono również uwagę na wielokrotnie podnoszony problem nieadekwatności mechanizmu konkursowego do projektów autorskich. Należy również zastanowić się nad utworzeniem systemu informowania o dostępnych środkach, np. przez powołanie do życia portalu, na którym znajdowałyby się informacje na temat konkursów o dużej wartości.

 

Ponadto zalecane są zmiany mechanizmów kontrolnych, a wymóg publikowania sprawozdań w „Monitorze Polskim B” oceniany był jako mało praktyczny. Stąd też pojawiła się propozycja zastąpienia go obowiązkiem umieszczania sprawozdań na stronie internetowej www.pozytek.gov.pl ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, do którego obowiązku należy również nadzór i kontrola nad organizacjami pożytku publicznego. Zalecenie to udało się zrealizować i obecnie organizacje pożytku publicznego, które nie prowadzą działalności gospodarczej powinny ogłaszać sprawozdania finansowe na oficjalnych stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w części tematycznej „Organizacje pozarządowe”, a nie w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”.

 

Pojawiły się także sugestie zmian w innych ustawach, np. w dotyczącej darowania 1% podatków organizacjom pożytku publicznego, gdzie należy zastanowić się nad uproszczeniem sposobu przekazywania środków.

 

- Przepisy ustawy nie doprowadziły do zmian rewolucyjnych, a w pierwszym okresie działania ustawy obserwujemy, że w tych samorządach, które dobrze współpracowały z organizacjami pozarządowymi, współdziałanie jest kontynuowane. Tam, gdzie była mała wola współpracy, sytuacja pozostaje bez większych zmian – komentowała działanie ustawy posłanka Małgorzata Gosiewska (PiS). - Niemniej ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie otworzyła nowy etap kontaktów oraz współdziałania pomiędzy samorządami a sektorem pozarządowym. Nie trzeba dodawać, że to właśnie samorząd terytorialny jako władza publiczna znajdująca się najbliżej obywateli powinien z pełną odpowiedzialnością traktować wszelkie obszary związane ze społeczną użytecznością. Jednak ze sprawozdania ministerstwa wynika, iż ponad 23% powiatów i aż 41% gmin nie uchwaliło rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi. Posłanka Gosiewska zwróciła również uwagę na fakt, że wciąż bardzo niewielka liczba podatników korzysta z możliwości wspierania organizacji pożytku publicznego, przekazując na ich rzecz 1% podatku.

 

Zdaniem posłanki Joanny Fabisiak (PO) organizacje pożytku publicznego odgrywają ogromną rolę w Polsce. - Wyręczają one państwo w działaniach społecznych i wychowawczych, w świadczeniu pomocy potrzebującym, a także na polu edukacji. Świadczą usługi, których sektor publiczny czy rynkowy w ogóle nie świadczy. Zatrudniają ponad 64 tys. osób. W przypadku gdy stopa bezrobocia w Polsce wynosi 18%, a bezrobocie wśród ludzi młodych przekracza 30% – czasami mówi się, że dochodzi do 40% – to zatrudnienie w organizacjach pozarządowych jest znów nie do przecenienia. Posłanka Fabisiak zwróciła równocześnie uwagę, że - nie wszyscy uczciwie i ciężko pracujący Polacy mają do tego prawo, by przekazać 1% ze swego podatku na rzecz organizacji pozarządowych. Trudno zrozumieć, dlaczego tej możliwości pozbawieni są prywatni przedsiębiorcy, płatnicy tzw. podatku liniowego. Apelowała też o uproszczenie procedur wpłacania 1% na rzecz tych organizacji.

 

Poseł Lech Woszczerowicz (Samoobrona) apelował o utworzenie ogólnopolskiej struktury dbającej o rozwój i promocję wolontariatu. - Wydaje się, że potencjał zaangażowania społecznego w środowiskach lokalnych nie jest ciągle zagospodarowany w odpowiednim stopniu. W Polsce jest kilka barier ograniczających rozwój wolontariatu: po pierwsze, brak znajomości regulacji prawnych, po drugie, ograniczony dostęp do informacji. Wiele osób chcących zostać wolontariuszami, szczególnie w małych miejscowościach, nie wie, gdzie można się zgłosić, aby móc pomagać. Instytucje i organizacje pozarządowe nie prowadzą w wystarczającym stopniu systematycznej rekrutacji wolontariuszy. Badania sondażowe pokazują, że prawie 60% badanych twierdzi, iż nie są wolontariuszami, bo nikt ich o to nie poprosił. Na rynku wydawniczym znajduje się bardzo mało publikacji na temat wolontariatu, i to o charakterze zarówno praktycznym, jak i informacyjno- publicystycznym – powiedział poseł Woszczerowicz. Za skandaliczną uznał sytuację, w której przedsiębiorstwa, przekazujące swoje nadwyżki żywnościowe potrzebującym, są ścigane przez urzędy skarbowe. Jego zdaniem chęć niesienia pomocy potrzebującym nie może być podstawą do restrykcji fiskalnych.

Poseł Sylwester Pawłowski (SLD), pozytywnie ocenił działanie ustawy - dzięki niej została wypełniona luka istniejąca wcześniej w tworzonym społeczeństwie demokratycznym, a organizacje pozarządowe stały się trzecim, obok publicznego i prywatnego, sektorem życia publicznego. W imieniu swojego klubu zwrócił uwagę na pilną konieczność uproszczenia procedur przekazywania 1% oraz opowiedział się za wprowadzonym już w życie odstąpieniem od wymogu publikowania przez organizacje pożytku publicznego sprawozdań w Monitorze Polskim.

 

Poseł Andrzej Mańka (LPR) stwierdził, że Liga Polskich Rodzin pozytywnie ocenia funkcjonowanie ustawy w okresie przez nas omawianym. Jednak nie traktujemy tej ustawy jako rozwiązania docelowego. Należy ją w wielu punktach zmieniać i ulepszać. Jako przykład podał ograniczenie wynagrodzeń w organizacjach pożytku publicznego do 150% średniej krajowej, co jest istotne szczególnie w przypadku organizacji zatrudniających kilkadziesiąt osób. Dzisiaj organizacje pozarządowe często korzystają ze wsparcia unijnego, ze środków unijnych. To są olbrzymie kwoty i aby nimi administrować, aby je dobrze wydawać, potrzebni są do ich obsługi dobrzy fachowcy. W związku z tym wydaje się zasadne, aby ten procent na wynagrodzenia był zwiększony. Krytykował też duże koszty związane z uzyskaniem tego statusu oraz wysokie koszty prowadzenia odrębnej księgowości, nawet w przypadku niewielkich środków.

 

Sprawozdanie zostało przyjęte przez wszystkie kluby poselskie, które równocześnie przedstawiały swoje uwagi do zapowiadanej nowelizacji ustawy.

 

Sprawozdanie (otwórz plik)