Wyjaśnienia w sprawie stosowania przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy (Dz. U. Nr 155, poz. 1109)

2. Pomoc taka również nie przysługuje emerytom i rencistom, jako że, skoro posiadają ustalone prawo do emerytury lub renty, nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, a więc nie spełniają warunków przewidzianych w przedmiotowym rozporządzeniu.

3. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jednolity Oz.U. z 1993r. Nr 94, poz. 431 z późno zmian.) za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujacvch się w posiadaniu m.in. osoby fizycznej. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Oz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) w art. 336 stanowi, że posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). A zatem posiadaczem jest także dzierżawca prowadzący produkcję rolniczą na dzierżawionych użytkach rolnych na podstawie umowy cywilno-prawnej. Dzierżawca zatem może ubiegać się o pomoc z tytułu złagodzenia skutków suszy, o ile spełnia warunki do otrzymania tej pomocy, określone w przedmiotowym rozporządzeniu, tj. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako rolnik.

4. Jednym z warunków otrzymania pomocy na mocy przedmiotowego rozporządzenia jest podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Zatem pomoc nie przysługuje, gdy osoba podlega temu ubezpieczeniu na wniosek.

5. W przypadku "nieuregulowanej sytuacji majątkowej gospodarstwa rolnego", gdy osoby prowadzące w takim gospodarstwie działalność rolniczą są rolnikami w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a zatem prowadzą osobiście i na własny rachunek działalność w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie, mogą ubiegać się o pomoc z tytułu złagodzenia skutków suszy. Ustawa bowiem nie zawęża pojęcia "rolnik" tylko do właścicieli gospodarstwa, ale obejmuje nim również posiadaczy w rozumieniu kodeksu cywilnego. Jeżeli więc ww. posiadacz podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako rolnik może ubiegać się o przedmiotową pomoc.

6. W sytuacji gdy prowadzący gospodarstwo rolne rodzice ubezpieczeni są w Zakładzie Ubezpieczenia Społecznego natomiast ich dzieci w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jako domownicy, rodzinie tej pomoc nie przysługuje. Jeżeli zaś co najmniej jedna osoba w rodzinie jest rolnikiem w rozumieniu ww. ustawy i podlega ubezpieczeniu z mocy ustawy, można wnioskować o przedmiotową pomoc.

7. Pomoc jest jednorazowa i przysługuje w wysokości:

     1) 500 zł - w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne o

powierzchni do 5 ha użytków rolnych;
     2) 1.000 zł - w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne opowierzchni powyżej 5 ha użytków rolnych.

Rolnik spełniający wymogi do ubiegania się o pomoc społeczną składa jeden wniosek w gminie właściwej ze względu na miejsce jego zamieszkania. Po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia pomocy kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej ustala średnią wysokość szkód w danym gospodarstwie rolnym na podstawie protokółu oszacowania szkód sporządzonego przez komisję powołaną przez wojewodę na podstawie § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz.U. Nr 16, poz. 82 z późn. zm.) i przekazanego przez wojewodę za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Warunkiem ubiegania się o pomoc społeczną jest poniesienie szkód w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym średnio w wysokości powyżej 30%. Przy wyliczaniu tego wskaźnika dla danego gospodarstwa należy uwzględnić:

- łączną powierzchnię upraw rolnych w danym gospodarstwie,

- powierzchnię upraw na której wystąpiły szkody oraz poziom szkód w tych uprawach.

W przypadku posiadania jednego gospodarstwa rolnego, bez znaczenia pozostaje fakt położenia go na terenie kilku gmin, bowiem straty wynoszące średnio 30% muszą dotyczyć całego gospodarstwa.

Co do trybu przekazywania protokołów w przypadku położenia gospodarstwa na terenie kilku gmin lub województw, to należy stwierdzić, że kierownik ośrodka pomocy społecznej, do którego wpłynął wniosek o przyznanie pomocy powinien wystąpić w trybie art. 52 KPA do właściwych wójtów, burmistrzów, prezydentów miast o przekazanie niezbędnych protokołów dotyczących tych części gospodarstwa, które położone są poza obszarem gminy zamieszkania wnioskodawcy. Zgodnie bowiem z ww. przepisem w toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub do organu samorządu terytorialnego, o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Dopiero bowiem zebranie całości  informacji o skutkach suszy umożliwia oszacowanie rzeczywistej wielkości poniesionych szkód w danym gospodarstwie.

8. Z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. nie wynika obowiązek dołączania przez producenta rolnego do wniosku jakichkolwiek innych dokumentów. Zażądanie przez organ, na podstawie ogólnych przepisów kpa, przedłożenia odrębnego oświadczenia np. o dzierżawionych użytkach lub umowy dzierżawy lub potwierdzających: ubezpieczenie społeczne rolników, powierzchnię gospodarstwa czy też posiadanie zwierząt może mieć miejsce tylko w sytuacjach budzących wątpliwości organu, kiedy te dodatkowe dokumenty mogłyby posłużyć do dokładanego wyjaśnienia stanu faktycznego i ostatecznie ­właściwego załatwienia sprawy.

9. Pomoc zwiększa się o 392 zł w przypadku rodziny rolniczej prowadzącej gospodarstwo rolne, w którym utrzymuje się bydło, owce, kozy lub konie, jeżeli szkody w użytkach zielonych tego gospodarstwa spowodowane suszą wynoszą powyżej 30%.

Wykładnia językowa powyższego przepisu prowadziłaby do wniosku, że pomocy nie zwiększa się o ww. kwotę, jeśli rolnik posiada jedną kozę, jedną owcę, jednego konia czy jedną sztukę bydła. Jednakże stosując wykładnię funkcjonalną i biorąc pod uwagę cel, dla którego ww. rozporządzenie zostało ustanowione, którym ma być udzielenie pomocy rodzinom poszkodowanym w wyniku klęski suszy, należałoby przyjąć, że posiadanie jednego zwierzęcia nie jest podstawą odmowy przyznania przedmiotowego dodatku.

Ponadto zgodnie z załącznikiem do uchwały Rady Ministrów Nr 129/2006 z dnia 1 sierpnia 2006 r. wypłata pomocy będzie następować łącznie z zasiłkami poprzez odpowiednie zwiększanie wypłacanej kwoty dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca.

Zatem, nawet w przypadku posiadania jednego zwierzęcia, należy uznać, że w gospodarstwie prowadzona jest produkcja zwierzęca, a zatem dodatek powinien zostać przyznany, o ile spełnione zostały pozostałe warunki otrzymania pomocy.

10. Użytki zielone stanowią część użytków rolnych, użytkowanych jako łąki lub pastwiska, także jako łąki i pastwiska przemienne, zakładane na gruntach rolnych na przeciąg kilku lat. Zgodnie z § 68 pkt 3 i 4 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454) w ramach użytków rolnych wyróżnia się m.in.:

- łąki trwałe, oznaczone symbolem - t,

- pastwiska trwałe, oznaczone symbolem - PS.

Jeżeli zatem grunty obsiane trawą, lucerną itd. nie są użytkami zielonymi, pomocy nie zwiększa się o kwotę określoną w § 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy.

11. Stosownie do § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. pomocy udziela się, jeśli wysokość szkód w danym gospodarstwie rolnym została oszacowana przez komisję powołaną przez wojewodę na podstawie § 20 rozporządzenia w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji i komisja sporządziła protokół z oszacowania tych strat. Zatem oszacowanie strat i sporządzenie protokołu przez komisję jest niezbędnym warunkiem otrzymania pomocy.

12. Jednym z warunków ubiegania się o pomoc społeczną jest poniesienie szkód w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym średnio w wysokości powyżej 30%.

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. nie przewidują odstępstw w tym zakresie.

Należy ponadto stwierdzić, że zgodnie z § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia, średnią wysokość szkód ustala kierownik ośrodka pomocy społecznej, na postawie protokołu oszacowania. Zatem ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje kierownik.

Należy również zauważyć, że zgodnie z § 4 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia, rolnik składa tylko jeden wniosek w ośrodku pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania rolnika. Oznacza to, że nawet w przypadku, gdy grunty rolne położone są na terenie kilku gmin, to prawodawca nakazuje traktować je jako jedno gospodarstwo. W takim gospodarstwie dokonuje się oszacowania strat, które muszą wynosić średnio powyżej 30 % w skali całego gospodarstwa, by została przyznana stosowna pomoc. Nie jest zatem prawidłowa sytuacja, gdy "jedna rodzina może występować w wykazie kilkakrotnie", gdyż zasadą jest, że jedna rodzina posiada jedno gospodarstwo i z tego tytułu może raz wnioskować o przyznanie pomocy na złagodzenie skutków suszy, o ile zostały spełnione wszystkie przesłanki przewidziane przez prawo.

13. Zadłużenie rolnika z tytułu nieopłaconych składek w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nie ma wpływu na uprawnienie do zasiłku na podstawie rozporządzenia, gdyż warunek określony w § 2 ust. 1 rozporządzenia dotyczy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, a nie faktycznego opłacania składek.