Urlopy dla rodziców: jak i kiedy z nich skorzystać?

Urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski, wychowawczy – to jedne z kilku możliwości, które mają rodzice aby skorzystać w przerwy w pracy na opiekę na swoim dzieckiem. Sprawdź, z jakiego urlopu możesz skorzystać.

Rodzaje urlopów dla rodziców:

• Urlop macierzyński jest obowiązkowy.
• Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.
• Urlop rodzicielski. Można go wykorzystać po urlopie macierzyńskim.
• Urlop ojcowski. Może go wykorzystać tylko pracownika – ojciec dziecka.
• Urlop wychowawczy. Można go wziąć do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Mogą z nich skorzystać biologiczni, adopcyjni, przyszli rodzice adopcyjni zatrudnieni na podstawie:

• umowy o pracę,
• powołania,
• wyboru,
• mianowania,
• spółdzielczej umowy o pracę.

Urlop macierzyński:

Jest obowiązkowy i trwa 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka. Przy urodzeniu więcej dzieci jest on dłuższy. Np. przy urodzeniu bliźniaków trwa 31 tygodni. Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu matka może z niego zrezygnować i wrócić do pracy. Możliwe to jest tylko jeżeli pozostałe 6 tygodni weźmie ojciec dziecka, który jest pracownikiem lub jest ubezpieczony. Przed porodem matka może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Urlop macierzyński jest płatny. W trakcie urlopu dostaniesz zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Czy tata może skorzystać z urlopu macierzyńskiego?

Tak, pod warunkiem, że jest on pracownikiem.

Jeśli matka była pracownikiem lub miała dobrowolne ubezpieczenie chorobowe -  ojciec przejmuje urlop, kiedy matka po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego: wymaga opieki szpitalnej lub ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, porzuci dziecko. I z tych powodów rezygnuje z urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego. W przypadku gdy matka umrze tata ma prawo do pozostałej części urlopu od dnia śmierci matki.

Jeśli matka nie pracowała i nie jest ubezpieczona — ojciec ma prawo do urlopu macierzyńskiego (zasiłku macierzyńskiego), kiedy matka: ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, umrze, porzuci dziecko, (od dnia zajścia tych zdarzeń), zacznie pracować przynajmniej na pół etatu w czasie, kiedy mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który trwa do 32 tygodni - w przypadku urodzenia  przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie lub do 34 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

Wyjątek!

Jeśli matka przebywa w szpitalu, ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem lub umrze część jej urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec dziecka lub inny członek najbliżej rodziny (np. dziadkowie albo rodzeństwo dziecka) jeśli są pracownikami.

Jeśli przebywasz na jednym z urlopów rodzicielskich, pracodawca nie może cię zwolnić (nie może dać ci wypowiedzenia ani rozwiązać z tobą umowy). Wyjątkiem jest np. jeżeli firma ogłosi upadłość lub likwidację swojej działalności albo gdy zachodzą okoliczności uprawniające do zwolnienia dyscyplinarnego i organizacja związkowa cię reprezentująca wyrazi na to zgodę.

Rodzice, mający dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, np.  prowadzą własną działalność gospodarczą albo pracują na umowę zlecenie, mogą dzielić się opieką nad dzieckiem. 

Urlop rodzicielski możecie wykorzystać po urlopie macierzyńskim w całości przez jedno z was, możecie być także na nim oboje równocześnie (wtedy jesteście na nim wspólnie do 16 tygodni), bądź oboje na zmianę (wtedy dzielicie się 32 tygodniami). Na przykład najpierw matka korzysta z 6 tygodni, ojciec z 8 tygodni, potem matka z 10 tygodni i ojciec z 8 tygodni). 

Urlop rodzicielski jest płatny. Za pierwsze 6 tygodni dostaniecie zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za następne — 60%.

Jeśli mama zadeklaruje, że będzie korzystała z urlopów przez rok bez przerwy (najpierw na urlopie macierzyńskim, potem na urlopie rodzicielskim) — dostanie zasiłek macierzyński w wysokości 80% za cały ten czas. Może to zgłosić do 21 dni po porodzie.

Urlop rodzicielski można podzielić na maksymalnie 4 części. Każda z części nie powinna być co do zasady krótsza niż 8 tygodni. Wyjątki dotyczą m.in. pierwszej części urlopu wynoszącej  6 tygodni przy jednym dziecku oraz gdy pozostała część urlopu do wykorzystania jest krótsza niż  8 tygodni. Części urlopu muszą być wielokrotnością tygodnia. Możecie wykorzystać od razu cały urlop bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Możecie po wykorzystaniu części urlopu rodzicielskiego pozostałą część urlopu (do 16 tygodni) zostawić na później i wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym wasze dziecko skończy 6 lat. Tę część możecie podzielić na dwie części (np. 2 × 8 tygodni).

Jeśli zostawicie połowę urlopu rodzicielskiego (16 tygodni) na później — wpłynie to na to, w ilu częściach będziecie mogli korzystać z urlopu wychowawczego. Jeśli 16 tygodni wykorzystacie w całości — urlop wychowawczy będziecie mogli wykorzystać w 4, a nie w 5 częściach. Jeśli 16 tygodni podzielicie 2 części — pozostaną wam jedynie 3 części urlopu wychowawczego.

Urlop rodzicielski możecie łączyć z pracą maksymalnie na pół etatu u pracodawcy, który wam go udzielił. Dzięki temu wasz urlop się wydłuży. Na przykład: bierzesz 8 tygodni urlopu i równocześnie pracujesz na pół etatu. Dzięki temu twój urlop jest dłuższy o 4 tygodnie, czyli masz 12 tygodni urlopu. W czasie 4 dodatkowych tygodni urlopu możesz pracować na pół etatu albo nie pracować w ogóle.

W dowolnym czasie możecie zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do dotychczasowej pracy — jeśli wasz pracodawca się na to zgodzi.

Mama, która ma dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (na przykład prowadzi działalność gospodarczą), po urodzeniu dziecka może zadeklarować, że chce dostawać zasiłek macierzyński przez cały urlop macierzyński (20 tygodni) i urlop rodzicielski (32 tygodnie). Wtedy przez cały ten czas będzie dostawać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Może też dzielić się opieką nad dzieckiem z jego tatą.

Urlop wychowawczy

Jest bezpłatny. Każdy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego na opiekę nad dzieckiem. Można go wziąć do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Urlop wychowawczy może trwać do trzech lat. Może być wykorzystany przez rodziców w 5 częściach. Wyłącznie każdemu z rodziców przysługuje 1 miesiąc urlopu wychowawczego, który nie może być przeniesiony na drugiego rodzica.

Urlop dla mamy:

Urlop macierzyński - w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) liczonych zasadniczo od dnia porodu. Przed przewidywaną datą porodu kobieta może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wówczas po narodzinach dziecka przysługuje jej część urlopu niewykorzystana przed porodem.

Urlop rodzicielski– w wymiarze do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie). Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo lub w maksymalnie 4 częściach. Do 16 tygodni tego urlopu może być wykorzystane w terminie późniejszym, nie przypadającym bezpośrednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Urlop wychowawczy – maksymalnie 3 lata – każda mama ma prawo pójść na taki urlop. Po zakończeniu opieki mama musi mieć zagwarantowany powrót do pracy na takie samo (bądź zbliżone) stanowisko, jak wcześniej. Wniosek o urlop należy złożyć u pracodawcy co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem

Zwolnienie od pracy na opiekę nad dzieckiem- matce przysługują 2 dni (lub 16 godzin) zwolnienia w każdym roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem. Zwolenie to można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Urlop dla taty:

Urlop ojcowski. Może go wykorzystać tylko ojciec dziecka. Trwa 2 tygodnie (liczone łącznie z sobotą i niedzielą), przysługuje każdemu mężczyźnie, który został ojcem. Ojciec może skorzystać z tego urlopu w ciągu 2 lat od urodzenia dziecka. Może go wykorzystać w całości albo podzielić na dwie części. Nieważne, w jakiej sytuacji zawodowej jest matka i czy wasz związek jest sformalizowany.

Urlop ojcowski jest płatny w 100%. Ojciec dostanie zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Tata może korzystać wymiennie z mamą także z innych uprawnień związanych z urodzeniem dziecka – części urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu wychowawczego oraz zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem.

Kiedy złożyć wniosek o urlop?

• Urlop macierzyński

Jeśli jesteś matką — nie składaj wniosku. Zanieś tylko skrócony odpis aktu urodzenia dziecka do swojego pracodawcy. Jeśli masz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe — zanieś go do ZUS.

Jeśli jesteś tatą musisz złożyć wniosek, kiedy przejmujesz urlop od matki.

• Urlop rodzicielski   

Złóż wniosek co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem. Jeśli chcesz zrezygnować z całości lub z części tego urlopu — poproś pracodawcę o zgodę na wcześniejszy powrót do pracy.

• Urlop ojcowski        

Złóż wniosek co najmniej 7 dni przed jego rozpoczęciem

• Urlop wychowawczy          

Złóż wniosek co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem

Wniosek i wszystkie potrzebne dokumenty złóż u swojego pracodawcy.