Świadczenia dla opiekunów niepełnosprawnych członków rodzin

Z upływem dnia 30 czerwca 2013 r., po zakończeniu półrocznego okresu przejściowego, wygasły z mocy prawa decyzje przyznające świadczenie pielęgnacyjne wydane na podstawie „starych”, tj. obowiązujących do 31 grudnia 2012 r. przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Osoby ubiegające się w dalszym ciągu o świadczenie pielęgnacyjne lub o specjalny zasiłek opiekuńczy muszą spełniać nowe warunki. Powinny też złożyć wnioski o przyznanie odpowiedniego świadczenia.

Do końca 2012 r. było jedno świadczenie dla opiekuna niepełnosprawnego członka rodziny - świadczenie pielęgnacyjne. Od 1 stycznia 2013 r. są dwa rodzaje świadczeń opiekuńczych: świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy. Opiekunowie osób niepełnosprawnych mogą się ubiegać o jedno z tych świadczeń, w zależności od tego, jakie spełniają warunki.

Zarówno przed zmianą, jak i według nowych zasad, o świadczenia opiekuńcze w postaci świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego mogą ubiegać się wyłącznie opiekunowie obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym wobec danej osoby niepełnosprawnej. Są to w szczególności krewni w linii prostej oraz rodzeństwo osoby niepełnosprawnej. Obowiązek ten, określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego jest uzależnione od kolejności alimentacji określonej w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy – co wynika z zapisu art. 17 ust. 1a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Świadczenie pielęgnacyjne

Świadczenie pielęgnacyjne, w kwocie 620 zł miesięcznie, przysługuje bez względu na wysokość dochodów.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną,

4) innym osobom, obciążonym obowiązkiem alimentacyjnym, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności:

pod warunkiem że,

- nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1. nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub

2. w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Podstawowe niezbędne dokumenty

- wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,

- dokument potwierdzający tożsamości osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne (do okazania)

- orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki,

- w zależności od indywidualnej sytuacji danej osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne, organ właściwy rozpatrujący wniosek, może żądać  innych dokumentów, w tym oświadczeń, niezbędnych do ustalenia prawa do świadczenia

Za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne z budżetu państwa opłacane są składki emerytalne, rentowe i zdrowotne.

Osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne spełniające nowe, obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. warunki ustawowe, w okresie od kwietnia do grudnia 2013 r. mają również prawo do przyznawanego z urzędu dodatku w wysokości 200 zł miesięcznie na podstawie rządowego programu wspierania osób otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne.

Łączna wysokość wsparcia dla osób otrzymujących obecnie świadczenie pielęgnacyjne wynosi więc 820 zł miesięcznie.

Nowe świadczenie - specjalny zasiłek opiekuńczy

Specjalny zasiłek opiekuńczy, w kwocie 520 zł miesięcznie, przysługuje osobom, w których dochód netto rodziny sprawującej opiekę oraz wymagającej opieki nie przekracza 623 zł na osobę (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu). Od 1 listopada 2014 r. kryterium to wynosić będzie 664 zł.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, obciążonym obowiązkiem alimentacyjnym, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Istotne jest, że o specjalny zasiłek opiekuńczy ma prawo ubiegać się również współmałżonek osoby niepełnosprawnej, a jego prawo wynika z istniejącego, na podstawie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązku alimentacyjnego między małżonkami. Przepisy dotyczące zasad przyznawania specjalnego zasiłku opiekuńczego nie zawierają bowiem ograniczenia w możliwości pobierania tego świadczenia przez współmałżonka.

Ponadto, w odróżnieniu od świadczenia pielęgnacyjnego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, nie jest uzależnione od kolejności alimentacji określonej w ustawie Kodeks rodzinny  i opiekuńczy. Oznacza to, że spośród  osób na których ciąży obowiązek alimentacyjny względem osoby niepełnosprawnej, (są to w szczególności krewni w linii prostej, rodzeństwo ale także współmałżonek), świadczenie przysługuje opiekunowi,  który pierwszy złoży wniosek.

Podstawowe, niezbędne dokumenty

- wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego,

- dokument potwierdzający tożsamości osoby ubiegającej się o specjalny zasiłek opiekuńczy (do okazania)

- orzeczenie o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki,

- zaświadczenie z urzędu skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych w roku poprzedzającym okres zasiłkowy lub oświadczenie każdego pełnoletniego członka rodziny w tym zakresie,

- zaświadczenie o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne, lub oświadczenie każdego pełnoletniego członka rodziny w tym zakresie,

  w zależności od indywidualnej sytuacji danej osoby ubiegającej się o specjalny zasiłek opiekuńczy, organ właściwy rozpatrujący wniosek, może żądać  innych dokumentów, w tym oświadczeń, niezbędnych do ustalenia prawa do świadczenia

Za osoby otrzymujące specjalny zasiłek opiekuńczy opłacane są także z budżetu państwa składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne.

Osoby, które spełniają nowe warunki otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego specjalnego zasiłku opiekuńczego, powinny składać wnioski o przyznanie świadczenia. Organy realizujące świadczenia rodzinne (najczęściej są to ośrodki pomocy społecznej) mają obowiązek takie wnioski przyjmować i bezzwłocznie je rozpatrywać.

W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat aktualnych warunków otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego w indywidualnej sprawie, osoby zainteresowane powinny  zwrócić się do wyżej wymienionego organu właściwego w swojej gminie

Od decyzji administracyjnej wydanej przez urząd w sprawie przyznania, bądź jego odmowy przysługuje prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem Urzędu, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od doręczenia decyzji. Odwołanie nie podlega opłatom.