Program „Solidarność pokoleń - działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+”

Osoby 50-letnie mają kłopoty ze znalezieniem pracy, a często są „wypychane” na wcześniejsze emerytury. W efekcie, w Polsce mamy najniższy w Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia 50-latków. Rząd chce to zmienić poprzez program „Solidarność pokoleń”, który Rada Ministrów 17 października 2008 r. przyjęła wraz z projektem pierwszej ustawy realizującej ten program.

( pobierz plik )

( przejdż do strony z dokumentem )

• czują zmęczenie pracą, w znacznym stopniu spowodowane brakiem właściwej polityki zarządzania wiekiem w firmach: pracownicy przez całe lata wykonują te same zadania, niezwykle rzadko są szkoleni lub awansowani; w efekcie albo każda większa zmiana w firmie sprawia, że nagle są oceniani jako niekompetentni; albo są zmęczeni monotonią, brakiem perspektyw i niedostosowaniem pracy do ich zmieniających się możliwości fizycznych;
• z powodu stanu zdrowia – jednak z badań wynika, że decyzję o odejściu z pracy podejmują ci, którzy czują się najlepiej spośród uprawnionych do emerytury;
• konkurencja ze strony młodszych pracowników, napór nowych technologii, pojawianie się nowych wymagań, zagrożenie zwolnieniem spowodowane kondycją pracodawców lub dorywczym charakterem pracy, często zmieniające się przepisy emerytalne – sprawia, że emerytura lub renta wydaje się bezpieczniejszym, pewniejszym rozwiązaniem;
• z powodu presji pracodawców, którzy chcą się pozbyć pracowników w wieku ochronnym, wolą zatrudnić młodego, wykwalifikowanego pracownika, często bardziej dyspozycyjnego, mniej zarabiającego, zamiast inwestować w podniesienie kwalifikacji starszych pracowników, postrzeganych jako mniej energicznych, opornych na zmiany. Badania empiryczne dowodzą jednak, że nie ma faktycznego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy starzeniem się a obniżaniem zdolności do pracy. Tak powstaje błędne koło, pracodawca nie inwestuje w podniesienie kwalifikacji pracownika, bo spodziewa się, że on szybko przejdzie na emeryturę, a pracownik nie wierzy w siebie i czuje się zagrożony oczywistym dla niego brakiem wiary w jego możliwości, widzi w tym groźbę zwolnienia, więc stara się przejść na emeryturę, by zapewnić sobie jakieś dochody;
• w starym systemie emerytalnym po prostu opłacało się iść na wcześniejszą emeryturę –  bo nie miało to znaczenia dla wysokości pobieranego świadczenia. Im mniej więc ktoś zarabiał, tym bardziej opłacało mu się przejść na wcześniejszą emeryturę i dorabiać do niej, z powodu składki na ZUS było to też rozwiązanie korzystne dla pracodawcy;
• z powodu konieczności opieki nad wnukami lub innymi krewnymi np. partnerem, który przeszedł na emeryturę. W szczególności dotyczy to kobiet. Jednak, choć częściej innymi członkami rodziny zajmują się osoby starsze niż młodsze, to jednak nie zdarza się to częściej w Polsce niż w innych krajach, w których pracuje znacznie więcej 50-latków;
• z powodu niepełnosprawności – ponieważ osobom niepełnosprawnym w ogóle ciężej w Polsce o pracę.

• dla samych siebie, dla wyższych emerytur – w nowym systemie emerytalnym istotne jest nie tylko, jakie oszczędności emerytalne każdy z nas zgromadził, ale też jak długo pracował, w ostatnich latach przed emeryturą wartość zgromadzonego na starość kapitału najbardziej rośnie;
• przejście na emeryturę to zmiana trybu życia, zerwanie więzi społecznych, z badań wynika, że ludzie najpierw marzą o emeryturze, bo emerytura postrzegana jest jako zasłużony wypoczynek. Najczęściej dopiero po przejściu na emeryturę przekonują się, że nie byli na nią gotowi, że nie jest tym, czego oczekiwali, że tęsknią za kontaktami z pracy, za aktywnością, a nie wszyscy odnajdują się wyłącznie w rolach rodzinnych, wiele osób po przejściu na emeryturę traci swoje więzi społeczne, często związane ze środowiskiem pracy, co rodzi ryzyko poczucia osamotnienia, depresji oraz wykluczenia społecznego;
• zmienia się struktura demograficzna ludności, Polacy starzeją się, do 2035 spadnie zarówno liczba dzieci, jak i osób do 44 roku życia, a wzrastać będzie liczba osób po 45-tym roku życia oraz w wieku emerytalnym. Osoby po 50-ym roku życia są po prostu potrzebne na rynku pracy,
• odchodzący na wczesne emerytury, renty czy bezrobocie 50-latkowie wcale nie zwalniają miejsca pracy dla młodych, za to wydatki na ich świadczenia obciążają wszystkich pracujących, zwłaszcza młodych, w efekcie w Polsce bardziej wspiera się starsze pokolenia, a najbardziej zagrożone biedą są młode rodziny, młodzież i dzieci.
• wyższe wydatki na transfery skierowane do starszych osób ograniczają możliwości zwiększania wsparcia ze strony budżetu państwa na pomoc innym grupom ludności, w szczególności dzieci i młodzieży. Polska należy do krajów UE, w których ryzyko ubóstwa osób starszych jest najniższe, a ryzyko ubóstwa dzieci i młodzieży – najwyższe. Niezbędna jest stopniowa zmiana struktury wydatków społecznych tak, aby doprowadzić do uzyskania równowagi międzypokoleniowej i ograniczenia ryzyka ubóstwa dzieci.
• wczesne odchodzenie 50-latków z pracy prowadzi do utraty istotnych zasobów kapitału ludzkiego, które zgromadzili, jednym słowem tracimy ich wiedzę, doświadczenie, całe bogactwo ich kwalifikacji zawodowych;
• wydłużanie aktywności zawodowej pracowników po 50-tym roku życia należy do priorytetowych działań krajów Unii Europejskiej. Zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej przyjętej przez kraje UE w 2000 r., jednym z celów Unii Europejskiej jest osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata na poziomie nie niższym niż 50%.

1. działania na rzecz poprawy warunków pracy, promocji zatrudnienia pracowników po 50-tym roku życia i zarządzania wiekiem ( poprzez upowszechnianie wiedzy wśród pracodawców i pracobiorców na temat zarządzania wiekiem pracowników, ukazywanie pracodawcom i opinii publicznej korzyści płynących z zatrudniania osób po 50 r. życia, wdrażanie strategii zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach, dostosowanie warunków pracy pracowników po 50-tym roku życia do ich potrzeb);
   
2. działania na rzecz poprawy kompetencji i kwalifikacji pracowników po 50-tym roku życia (poprzez tworzenie warunków dla budowania ich ścieżek kształcenia, upowszechnienie kształcenia ustawicznego dla osób w wieku 45+, dopasowanie do nich oferty szkoleniowej);
   
3. zmniejszenie kosztów pracy związanych z zatrudnianiem pracowników po 50-tym roku życia (poprzez zwolnienie pracodawców z opłacania składek na Fundusz Pracy za osoby którym brakuje nie więcej niż 5 lat do wieku emerytalnego, zmniejszenie do 14 liczby dni choroby, za które płaci pracodawca w przypadku pracowników po 50-tym roku życia) – projekt ustawy w tym zakresie został przyjęty przez rząd;
   
4. aktywizację osób bezrobotnych lub zagrożonych utratą pracy po 50-tym roku życia (poprzez upowszechnienie programów rynku pracy dla osób w wieku powyżej 50 lat, budowanie indywidualnych planów wsparcia dla osób w wieku 50+, dopasowanie oferty aktywnych programów rynku pracy do potrzeb tych osób);
   
5. aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych, (poprzez budowę stabilnych ram prawnych dla zatrudniania i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, promocję aktywizacji zawodowej i integracji tych osób z rynkiem pracy). Istotnym uzupełniającym elementem będą kampanie podnoszenia świadomości o możliwościach i przydatności osób niepełnosprawnych jako pracowników;
   
6. zwiększenie możliwości zatrudnienia kobiet (przez rozwój usług pozwalających na godzenie pracy i życia rodzinnego, uproszczenie przepisów dotyczących zakładania przedszkoli, wspieranie rozbudowy sieci przedszkoli, szczególnie na obszarach wiejskich (finansowane między innymi z Europejskiego Funduszu Społecznego), umożliwienie finansowania żłobków i przedszkoli przyzakładowych z zakładowych funduszy świadczeń socjalnych; wspieranie innych form opieki nad dziećmi);
   
7. ograniczenie dezaktywizacji pracowników w systemie świadczeń społecznych (wdrażanie systemu emerytur pomostowych i ograniczenie przechodzenia na wcześniejsze emerytury, promocję działań na rzecz wydłużenia wieku przejścia na emeryturę, szczególnie kobiet).
   
   Realizacja dużej części zadań w ramach polityki rynku pracy należy do samorządów, dlatego ich zaangażowanie w program będzie bardzo ważne. Działanie te będą finansowane z budżetu państwa, a także ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
   

• zwiększone zostaną środki na programy rynku pracy (w tym szkolenia) finansowane z Funduszu Pracy dla osób, które przekroczyły 45 rok życia bez względu na ich status na rynku pracy;
• za osoby, które osiągnęły wiek o pięć lat niższy od ustawowego wieku emerytalnego pracodawcy nie będą musieli płacić składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
• w przypadku zwolnienia chorobowe pracowników powyżej 50 roku życia ZUS przejmie obowiązek wypłacania wynagrodzenia za czas choroby już po 14 dniach, a więc wcześniej niż w przypadku młodszych pracowników.
• Stworzy to istotne zachęty do zatrudniania osób po 50 roku życia, a jednocześnie umożliwi podnoszenie ich kwalifikacji zawodowych.