Kary za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców

Prezydent RP podpisał ustawę z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W najbliższych dniach ustawa zostanie opublikowana w Dzienniku Ustaw, a po 14 dniach od ogłoszenia wejdzie w życie.

Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/52/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. przewidującej minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich. Jej celemjest ograniczenie skali nielegalnej imigracji do UE przez zmniejszenie atrakcyjnościzatrudnienia nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. Służyć ma temu wprowadzenie systemu sankcji o charakterze administracyjnym, cywilnym i karnym za naruszenie zakazu nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców.

Rozwiązania wprowadzane regulacją dotyczyć będą zarówno powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom z państw trzecich (tj. niebędących obywatelami Unii lub państw EFTA lub członkami ich rodzin) na podstawie umów o pracę, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych i wprowadzają ważne przepisy dla pracodawców (Wprowadzane ustawą przepisy dotyczą także innych podmiotów powierzających pracę cudzoziemcom na podstawie umów cywilnoprawnych.) zatrudniających cudzoziemców.

• Obowiązek przechowywania dokumentu pobytowego cudzoziemca

Ustawa wprowadza obowiązek sprawdzania – przed pojęciem pracy przez cudzoziemca - oraz przechowywania przez podmiot powierzający pracę dokumentu pobytowego cudzoziemca. Pracodawcy będą zobowiązani uzupełnić w ciągu 45 dni od dnia wejścia w życie ustawy dokumentację dotyczącą cudzoziemców świadczących pracę w dniu wejścia w życie ustawy.

Wypełnienie tego obowiązku oraz zgłoszenie cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, o ile jest to wymagane odrębnymi przepisami, jest bardzo istotne, gdyż umożliwia uwolnienie się od odpowiedzialności przez podmiot powierzający pracę w przypadku zatrudnienia cudzoziemca przebywającego na terytorium Polski nielegalnie.

• Odpowiedzialność wykonawców

Na mocy ustawy główny wykonawca oraz podwykonawcy pośredniczący pomiędzy głównym wykonawcą a podmiotem powierzającym pracę będą zobowiązani do wypłaty cudzoziemcowi zasądzonego zaległego wynagrodzenia oraz związanych z nim świadczeń, a także pokrycia kosztów przesłania należności cudzoziemcowi, który wyjechał z Polski. Będą oni także zobowiązani do pokrycia kosztów wydalenia cudzoziemca. Spełnienie wymagań należytej staranności, w szczególności poprzez poinformowanie podwykonawcy o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski oraz sprawdzenie, czy cudzoziemiec został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, kiedy występuje taki obowiązek, pozwoli wykonawcom na uwolnienie się do odpowiedzialności w razie zatrudnienia przez podwykonawcę nielegalnie przebywającego cudzoziemca.

Ustawa wprowadza możliwość dochodzenia przez wykonawcę wypłacającego cudzoziemcowi zaległe wynagrodzenie oraz ponoszącego koszty wydalenia cudzoziemca, regresu od pracodawcy –podwykonawcy.

• Nowe przestępstwa

W art. 8 i 9 ustawa wprowadza nowe typy przestępstw dot. nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich:

- zatrudnianie wielu cudzoziemców, uporczywe powierzanie pracy cudzoziemcom w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, zatrudnianie małoletniego - zagrożone karą grzywny albo karą ograniczenia wolności;

- zatrudnianie osoby pokrzywdzonej przestępstwem określonym w art. 189a § 1 k.k. (przestępstwo handlu ludźmi), powierzanie w warunkach szczególnego wykorzystania - zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3;

Podmiot powierzający wykonywanie pracy, który został skazany za przestępstwo wprowadzone niniejszą  ustawą będzie wykluczony przez rok od dnia uprawomocnienia się wyroku z możliwości ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego.

• Dodatkowe środki karne:

 W przypadku skazania za przestępstwa wprowadzone niniejszą ustawą, sąd będzie mógł orzec dodatkowe środki karne:

- zakaz dostępu do środków europejskich pochodzących z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej na okres od roku do 5 lat;

- zapłatę równowartości otrzymanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wydanie wyroku środków europejskich.

• Inne sankcje

Zwiększony został do 10 000 zł wymiar grzywny za uporczywe powierzanie pracy nielegalnie przebywającemu cudzoziemcowi, gdy praca ta nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Wynagrodzenie wypłacane nielegalnie przebywającemu cudzoziemcowi, wraz z podatkiem i składkami, nie będzie mogło zostać zaliczone jako koszt uzyskania przychodów osób fizycznych i prawnych.

Zatrudnienie przez agencję pracy tymczasowej nielegalnie przebywających cudzoziemców skutkować będzie wykreśleniem przez marszałka województwa z rejestru agencji zatrudnienia.

• Ochrona roszczeń pracowniczych

Ustawa wprowadza zasadę domniemania istnienia stosunku pracy przez okres 3 miesięcy, a w przypadku umów cywilnoprawnych - domniemania uzgodnionego wynagrodzenia w wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia. Ułatwi to nielegalnie przebywającym obywatelom państw trzecich dochodzenie roszczeń z tytułu wynagrodzenia za pracę.  

• Zapewnienie skuteczniejszej kontroli

Ustawa wzmacnia także możliwości współpracy oraz wymiany informacji pomiędzy Strażą Graniczną, Państwową Inspekcją Pracy oraz Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, w celu bardziej skutecznego prowadzenia kontroli zatrudniania cudzoziemców.

Ponadto, ustawa nakłada na ministra właściwego ds. pracy nowe obowiązki w zakresie oceny ryzyka zatrudnienia nielegalnie przebywających cudzoziemców oraz sprawozdawczości dla Komisji Europejskiej z działań kontrolnych oraz ze stosowania przepisów dyrektywy 2009/52/WE.