Wyjaśnienie w związku z artykułem „Może zabraknąć rodzin zastępczych” (Rzeczpospolita, 6 lutego 2012 r.)

W związku z artykułem „Może zabraknąć rodzin zastępczych”, autorstwa Katarzyny Nowosielskiej, opublikowanym w „Rzeczpospolitej ” z 6 lutego 2012 roku, wyjaśniamy:

Ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887, z późn. zm.) zawiera regulacje dotyczące tworzenia zawodowych rodzin zastępczych na terenie innego powiatu.

Rodziny zastępcze zawodowe zawierają z właściwym miejscowo starostą umowę o „zawodowstwo”. Zgodnie z art. 54 ust. 7 umowa ta ulega rozwiązaniu, w przypadku gdy rodzina zastępcza zawodowa zmieni miejsce sprawowania pieczy zastępczej, opuszczając powiat, z którego starostą umowa została zawarta, chyba że starosta postanowi inaczej. Oznacza to, że ustawa nie przewiduje możliwości tworzenia rodziny zastępczej zawodowej na terenie innego powiatu, a jedynie dopuszcza możliwość „przemieszczania się” rodziny zastępczej (za zgodą starosty).

Do rodzin zastępczych, z dniem 1 stycznia 2012 r., stosować się będzie przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która nie przewiduje możliwości tworzenia rodziny zastępczej na terenie innego powiatu. Oznacza to, żeod dnia 1 stycznia 2012 r. nie będzie podstawy prawnej, aby funkcjonujące dzisiaj na terenie innego powiatu rodziny zastępcze zawodowe mogły nadal w taki sposób działać. To jest posiadać zawartą umowę o pełnienie funkcji rodziny zawodowej ze starostą miejsca pochodzenia dzieci.

Zasadnym byłoby zatem, aby starosta powiatu, na terenie którego funkcjonuje ta rodzina zastępcza, zawarł z nią, na nowych zasadach, umowę o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej. Do zawarcia takiej umowy konieczny jest jednak wniosek rodziny zastępczej. Rozwiązanie takie nie spowoduje kosztów po stronie tego starosty, gdyż zgodnie z art. 191 ust. 4wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzenia dla zawodowej rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka i osób zatrudnionych w rodzinie zastępczej oraz rodzinnym domu dziecka lub zajmujących się opieką i wychowaniem w rodzinnym domu dziecka oraz świadczenia dla rodziny pomocowej finansuje, proporcjonalnie do liczby dzieci, powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej.

Odrębną jednak kwestią jest zawarcie porozumienia w oparciu o przepisy nowej ustawy pomiędzy starosta właściwym ze względu na miejsce pochodzenia dzieci a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej. Zawarcie takiego porozumienia jest niezbędne do umieszczenia dzieci w rodzinie zastępczej zamieszkującej w innym powiecie niż powiat miejsca pochodzenia dzieci. Zawarcie porozumienia jest również niezbędne do przekazywania środków na pokrycie wydatków związanych z funkcjonowaniem rodziny zastępczej zawodowej.

W obowiązującej do dnia 1 stycznia 2012 roku ustawie o pomocy społecznej, regulującej uprzednio kwestie zawiązywania rodzin zastępczych zawodowych, tworzenie zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych na terenie innego powiatu nie było rozwiązaniem powszechnym. Zasadą było związanie rodziny zastępczej z powiatem jej miejsca zamieszkania. Należy bowiem zwrócić uwagę, że piecza zastępcza jest i była formą czasowej opieki nad dzieckiem i równolegle winna być prowadzona intensywna praca z rodziną biologiczną na rzecz powrotu do niej dziecka.

Lokalny charakter pieczy zastępczej, w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, podkreślony został między innymi przepisami art. 54 i 56, które dają staroście możliwość kreowania polityki lokalnej w odniesieniu do rodzinnych form pieczy zastępczej poprzez przekształcanie, po spełnieniu warunków formalnych i opinii koordynatora, rodzin niezawodowych w zawodowe w ramach limitu rodzin zastępczych zawodowych na dany rok kalendarzowy, który określany jest w 3-letnim programie dotyczącym rozwoju pieczy zastępczej. Ponadto starosta zobowiązany jest do prowadzenia rejestru osób zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodzin zastępczych  i  prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także rejestru istniejących rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka. Informacje tę - stosownie do art. 46 ust. 4 - starosta przekazuje, również zachowując lokalny charakter decyzji, do właściwego sądu. Piecza zastępcza - zgodnie z koncepcję ustawy - ma pełnić rolę narzędzia wsparcia rodziny biologicznej organizowanej w najbliższym jej środowisku lokalnym, chyba że sąd – w indywidualnym postanowieniu - zakazuje kontaktów dziecka z rodziną biologiczną.

W świetle powyższego wyjaśnienia wydaje się, że przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej rozwiązują problem działających na terenie innego powiatu rodzin zastępczych zawodowych w sposób nie powodujący konieczności ich likwidacji, natomiast przepisy  ustawy, w odniesieniu do rodzin powstałych  po dniu wejścia  ustawy w  życie, czyli po 1 stycznia 2012 roku,  proponują  przejrzysty  sposób ich tworzenia w  oparciu o zasoby osobowe  powiatu, dając jednocześnie tym rodzinom możliwość „przemieszczania się” poza teren powiatu, po uprzednim wyrażeniu zgody przez starostę powiatu ich miejsca zamieszkania.