Wyjaśnienie w związku z artykułem „Więcej obowiązków przy zatrudnianiu cudzoziemców” (Dziennik Gazeta Prawna, 12 marca 2013 r.)

W związku z artykułem red. Karoliny Topolskiej, który ukazał się w Dzienniku Gazeta Prawna 12 marca 2013 r., Departament Rynku Pracy wyjaśnia:

Nieścisłości w tekście artykułu dotyczą projektu założeń nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw, skierowanego przez MPiPS 14 lutego 2013 r. do konsultacji społecznych i międzyresortowych.  

Po pierwsze w artykule nie odnotowano różnicy, jaka istnieje pomiędzy dwoma procedurami  zatrudniania cudzoziemców, stosowanymi w Polsce. W konsekwencji błędnie przedstawione są projektowane zmiany.

Pierwszą, zasadniczą procedurą zatrudniania cudzoziemców w Polsce jest system zezwoleń na pracę. Podmiot chcący zatrudnić cudzoziemca musi uzyskać dla niego zezwolenie na pracę, które wydaje wojewoda. W tym zakresie w projekcie założeń nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw, skierowanego do konsultacji, do którego odnosi się autorka artykułu, nie przewiduje się wprowadzenia żadnych zmian, a tym samym dodania nowych obowiązków dla pracodawców. Podmiot powierzający pracę już obecnie jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania organu wydającego zezwolenie na pracę jeżeli cudzoziemiec nie podejmie pracy lub gdy zakończy wykonywanie pacy wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności zezwolenia na pracę (art. 88h ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2008 nr 69 poz. 415 z pózn. Zm.). Pracodawca jest również zobowiązany zatrudniania cudzoziemca na warunkach określonych w zezwoleniu na pracę oraz do poinformowania o zmianie stanowiska, na jakim zatrudniony został cudzoziemiec oraz o zmianie wynagrodzenia. Zezwolenie na pracę jest wydawane w odniesieniu do konkretnych warunków zatrudnienia, w przypadku ich zmiany konieczne jest ponowne sprawdzenie przesłanek do wydania takiego zezwolenia i, jeśli są spełnione, wydanie nowego zezwolenia na pracę.

Drugim funkcjonującym w Polsce rozwiązaniem, będącym wyjątkiem od ww. opisanej procedury, jest możliwość zatrudnienia cudzoziemców w procedurze uproszczonej, bez zezwolenia na pracę w przypadkach wyraźnie określonych we wspomnianej ustawie oraz w  Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U.2011 nr 155 poz. 919). Obowiązujący obecnie przepis § 1 pkt 22 rozporządzenia umożliwia zatrudnienie na okres sześciu miesięcy w kolejnych dwunastu miesiącach obywateli pięciu krajów: Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdowy i Gruzji; bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, a pod warunkiem uprzedniego oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy, jakie podmiot powierzający pracę powinien zarejestrować w powiatowym urzędzie pracy. Projektowane w skierowanych do konsultacji założeniach zmiany dotyczą wyłącznie tej procedury zatrudnienia na podstawie oświadczeń i przewidują m.in. nałożenie obowiązków informacyjnych na pracodawców co wymaga regulacji ustawowej, stad przeniesienie przepisów o stosowaniu procedury uproszczonej z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę do ustawyo promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i ich stosowne uzupełnienie.  Ponadto, w projekcie założeń przewiduje się wyposażenie ministra właściwego do spraw pracy w elastyczny instrument na przyszłość, celem elastycznego określania nie tylko krajów, których obywatele mogliby zostać objęci tzw. procedurą oświadczeniową, ale także zawodów, odnośnie których to rozwiązanie mogłoby być stosowane. Rozwiązanie to będzie mogło zostać wykorzystane w celu pozyskania pracowników w zawodach, w których wystąpią niedobory pracowników na polskim rynku pracy. Na jego wprowadzenie zdecydowano się właśnie w kontekście zmian demograficznych i spodziewanego w przyszłości ograniczenia zasobów siły roboczej w Polsce.

Nowością jest wyraźne zobowiązanie pracodawców, aby warunki wykonywania pracy zawarte w zarejestrowanym przez niego oświadczeniu zostały uwzględnione w zawieranej z cudzoziemcem umowie. Celem wprowadzenie takiego warunku jest ochrona rynku pracy w Polsce np. poprzez ograniczenie zaniżania poziomu wynagrodzeń cudzoziemców. Służą one także ochronie cudzoziemca, zdarza się bowiem, iż dopiero po przyjeździe do Polski dowiaduje się on, iż podmiot może powierzyć mu pracę, ale na innych, gorszych warunkach niż te deklarowane wcześniej w oświadczeniu, które były impulsem do decyzji cudzoziemca o przyjeździe do Polski. Oświadczenie jest także podstawą do wydania dokumentu pobytowego dla cudzoziemca, w trakcie procedur wydawania dokumentów pobytowych sprawdzana jest między innymi możliwość utrzymania się cudzoziemca w Polsce bez możliwości korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej, dlatego tak ważne jest, aby zawarte w oświadczeniu deklarowane warunki były spełnione. Zmiany te nie ograniczą swobody zawierania umów przez przedsiębiorców, przy rejestracji oświadczenia mają oni swobodę określenia warunków zatrudnienia cudzoziemca; naturalnie z uwzględnieniem ogólnych przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę. Dodatkowo, projektowany przepis przewiduje, iż wynagrodzenie zawarte w oświadczeniu nie może być niższe, niż to w oświadczeniu, pracodawca będzie miał zatem możliwość wypłacenia cudzoziemcowi wyższego wynagrodzenia.                                                                                                                                                    

Proponowane zmiany nie mają na celu zwiększenia obciążenia przedsiębiorców związanego z zatrudnianiem cudzoziemców, a służą ograniczeniu nadużyć związanych z procedurą oświadczeń. Istnieją podmioty, które rejestrują bardzo wiele oświadczeń, pomimo braku uzasadnienia prowadzoną przez nie działalnością i braku faktycznej możliwości zatrudnienia cudzoziemca. Sugeruje to, iż rejestracja oświadczenia służy tylko otrzymaniu dokumentu pobytowego, który umożliwi cudzoziemcowi wjazd na terytorium Polski. Otrzymujemy również sygnały, iż wykształciła się grupa pośredników pobierająca od cudzoziemców opłaty za rejestrację oświadczenia, pomimo iż jest to bezpłatne dla pracodawcy.

Proponowane rozwiązania nie ograniczają możliwości zatrudniania cudzoziemców tym pracodawcom, którzy rzeczywiście potrzebują ich w związku z brakiem możliwości zaspokojenia swoich potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy. Celem projektowanych przepisów jest możliwość zapewnienia bardziej skutecznej kontroli tych podmiotów, która nadużywają obowiązujące przepisy w celu ułatwienia pobytu w Polsce cudzoziemcom nie mając faktycznego zamiaru ich zatrudnienia oraz skuteczniejszej reakcji wobec cudzoziemców, którzy wykorzystują te przepisy do wjazdu na terytorium RP, a następnie do innego państwa obszaru Schengen i podejmują tam, często nielegalnie, pracę, nie pojawiając się u podmiotu, który zarejestrował oświadczenie o zamiarze zatrudnienia cudzoziemca. 

Należy podkreślić, że celem projektowanych zmian jest utrzymaniem elastycznego dla pracodawców narzędzia zatrudniania cudzoziemców, a jednocześnie ograniczenia nadużyć, które obserwowane są w stosowaniu aktualnie obowiązujących przepisów.