Wyjaśnienie w związku z artykułem Mateusza Rzemka „Ukraińcy zabiorą dotacje” (Rzeczpospolita, 19 czerwca 2013 r.)

Nie jest prawdą, że w myśl nowej ustawy o cudzoziemcach od 1 stycznia 2014 r. dziesiątki tysięcy Ukraińców, Białorusinów, Rosjan, Mołdawian i Gruzinów będą mogły zarejestrować się w polskich urzędach pracy i wystąpić o dofinansowanie na założenie działalności gospodarczej lub o zasiłek dla bezrobotnych.

Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w brzmieniu, które ma zostać nadane ustawą o cudzoziemcach, w ogóle nie zapewnią nowym grupom cudzoziemców możliwości korzystania z instrumentów rynku pracy, w tym dofinansowania podjęcia działalności gospodarczej.

Dzięki zmianie ustawy o promocji zatrudnienia (…) cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (w tym tzw. niebieskiej karty) albo wizy wydanej w celu wykonywania pracy, jak również na podstawie innych zezwoleń na pobyt czasowy, będą mogli korzystać z usług rynku pracy na zasadach określonych w ustawie.

Oznacza to, że wszyscy ww. cudzoziemcy, niezależnie od tego czy zostaną zarejestrowani jako bezrobotni lub poszukujący pracy, będą mogli korzystać z:

1. ogólnie dostępnych usług pośrednictwa pracy świadczonych przez urzędy pracy;
2. informacji o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia udzielanych przez urzędy pracy;
3. informacji i elektronicznych baz danych służących uzyskaniu umiejętności poszukiwania pracy i samozatrudnienia.

Z tego rodzaju usług mogą bowiem korzystać wszyscy zainteresowani, do których stosuje się przepisy ustawy o promocji zatrudnienia (…).

Cudzoziemcy, którzy zostaną zarejestrowani jako poszukujący pracy, będą mieli ponadto możliwość korzystania z usług pośrednictwa pracy w pełnym zakresie, poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz szkoleń organizowanych przez urzędy pracy (co nie będzie obejmowało prawa do świadczeń finansowych związanych z udziałem w szkoleniach). Warto dodać, że starosta kieruje poszukujących pracy na szkolenia tylko wtedy, gdy zwiększa to ich szanse na rynku pracy, i tylko w ramach środków przeznaczonych na szkolenia. Tak więc kierowanie na szkolenia będzie uzależnione od sytuacji na rynku pracy i decyzji starosty. Biorąc pod uwagę ogólną liczbę osób zarejestrowanych jako poszukujący pracy, można przyjąć że liczba cudzoziemców rejestrujących się jako poszukujący pracy będzie niewielka, a zatem że obciążenie urzędów pracy pozostanie na niezmienionym poziomie.

Cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę albo wizy wydanej w celu wykonywania pracy będą mogli również zostać zarejestrowani jako bezrobotni, o ile bezpośrednio przed rejestracją będą zatrudnieni nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 6 miesięcy oraz spełnią inne warunki nabycia statusu bezrobotnego. Osoby te będą miały dostęp do ww. usług rynku pracy, a ponadto będą podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu. Będą również miały prawo do zasiłku dla bezrobotnych, o ile spełnią warunki nabycia tego prawa (co do zasady wykonywanie pracy i opłacanie składek na Fundusz Pracy łącznie przez 365 dni w okresie 18 miesięcy przed dniem rejestracji).

Powyższe rozwiązania co do zasady będą obejmowały m.in. obywateli Białorusi, Gruzji, Mołdowy, Rosji i Ukrainy, wykonujących pracę w Polsce na podstawie oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy. W praktyce jednak osoby te nie będą posiadać wystarczająco długiego okresu legalnej pracy, aby nabyć status bezrobotnego, ponieważ oświadczenia pozwalają na wykonywanie pracy do 6 miesięcy w ciągu roku niezależnie od liczby pracodawców.

Jeżeli w czasie pobytu cudzoziemca w Polsce upływa okres pobytu objętego wizą lub termin ważności zezwolenia na pobyt czasowy, albo gdy wiza lub zezwolenie na pobyt czasowy zostają cofnięte, cudzoziemiec ten traci status umożliwiający mu korzystanie z usług rynku pracy i ew. pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.

Cofnięcie wizy wydanej w celu wykonywania pracy lub zezwolenia na pobyt czasowy i pracę następuje po przeprowadzeniu stosownego postępowania m.in. z powodu utraty przez cudzoziemca pracy, która uzasadniała udzielenie mu wizy lub zezwolenia na pobyt, i braku innej pracy stanowiącej źródło stabilnego i regularnego dochodu. Jednak postępowanie w sprawie cofnięcia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę będzie można wszcząć dopiero po miesiącu pozostawania cudzoziemca bez pracy, a postępowanie w sprawie cofnięcia niebieskiej karty – po trzech miesiącach. W praktyce zasiłek dla bezrobotnych może być wypłacany przez okres trwania postępowania w sprawie cofnięcia wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy i pracę oraz ewentualnie ww. okres 1 lub 3 miesięcy karencji.

W artykule przytoczono podaną w uzasadnieniu projektu ustawy liczbę 124 tys. cudzoziemców, którzy będą mogli skorzystać z nowych uprawnień związanych z dostępem do polskiego rynku pracy. Należy zatem wyjaśnić, że jest to szacowana przeciętna liczba cudzoziemców przebywających obecnie w Polsce na podstawie wiz w celu wykonywania pracy lub czasowych zezwoleń pobytowych, którzy należeć będą do grupy potencjalnie uprawnionych osób. Tylko niektórzy z tych cudzoziemców będą w rzeczywistości korzystać ze świadczeń określonych ustawą o promocji zatrudnienia (…), podobnie jak tylko niektórzy obywatele polscy korzystają z takich świadczeń. W ocenie skutków regulacji oszacowano, że po przyjęciu ustawy liczba cudzoziemców zarejestrowanych jako bezrobotni może – według szacunków – wzrosnąć o ok. 5.800  osób. Liczbę cudzoziemców, którzy mogą nabyć prawo do zasiłku dla bezrobotnych, oszacowano na ok. 700 osób.

Należy podkreślić, że omówione powyżej rozwiązania mają na celu dostosowanie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia (…) do postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE  w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim, przewidujących równe traktowanie pracowników z państw trzecich z obywatelami polskimi m.in. w zakresie szkoleń zawodowych, zabezpieczenia społecznego i usług doradztwa oferowanych przez urzędy pracy. Rozwiązania te zostały zaprojektowane z myślą o zapobieganiu nadużyciom związanym z pobieraniem świadczeń społecznych oraz ograniczeniu wydatków Funduszu Pracy.

Nawiązując do przytoczonej w artykule wypowiedzi przedstawiciela publicznych służb zatrudnienia, iż nowe przepisy nie były opiniowane przez urzędy pracy, informujemy że wnioskodawca – Minister Spraw Wewnętrznych przekazał projekt Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego do zaopiniowania. Opinia była pozytywna.