Wyjaśnienie w związku z artykułem „Na kogo wypadnie, tego ZUS dopadnie”, Gazeta Wyborcza z 24 maja 2017 r.

Prace nad ustawą zbiegły się w czasie z przedstawieniem przez Najwyższą Izbę Kontroli efektów kontroli tzw. „outsourcingu pracowniczego” w której wskazano, że podmioty posiadające status agencji zatrudnienia, przedstawiały przedsiębiorcom ofertę współpracy, przedmiotem której była usługa przejęcia pracowników. Podstawowym elementem oferty, która miała skłonić przedsiębiorców do skorzystania z niej, miała być „ulga” w świadczeniach z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i podatków należnych budżetowi państwa.

Przedsiębiorcy, którzy skorzystali z tej oferty, po zawarciu umów z jednym z podmiotów, w trybie art. 231 Kodeksu pracy, wysyłali do ZUS dokumenty wyrejestrowujące pracowników z ubezpieczeń. Podmioty te, mimo iż zarejestrowały w ZUS pracowników wyrejestrowanych przez przedsiębiorców, nie odprowadzały jednak z tego tytułu należnych ZUS składek na ubezpieczenia społeczne oraz stosownych podatków do urzędów skarbowych. Przejęci pracownicy nadal świadczyli pracę bez żadnej przerwy na rzecz tego samego pracodawcy. Stąd też m.in. Państwowa Inspekcja Pracy w swoich opiniach zaczęła wskazywać, że „umowy o świadczenie usług oraz umowy - porozumienia powinny być oceniane jako nieważne, pozorne czynności prawne, zawarte w celu obejścia przepisów prawa”.

W wyniku ustaleń pokontrolnych i wystąpienia Najwyższej Izby Kontroli, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podjęło działania zmierzające do wprowadzenia rozwiązań, które pozwoliłyby na adekwatną reakcję na to negatywne zjawisko.

Z czego wynika zatem całe zamieszanie. Przepisy ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw w zakresie tzw. „outsourcingu pracowniczego” przewidują możliwość zaliczania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wpłat dokonanych przez nieuprawniony podmiot na należności właściwego płatnika składek. Będzie to następowało w sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się wydanych przez Zakład decyzji, na koncie podmiotu, który nie był uprawniony do pełnienia funkcji płatnika powstanie nadpłata z tytułu nienależnie opłaconych składek, a na koncie właściwego płatnika składek powstanie zadłużenie, do którego uregulowania będzie zobowiązany.

Umożliwienie Zakładowi dokonywania przeksięgowań pozwoli na razie jedynie na zmniejszenie obciążeń składkowych w przypadku przedsiębiorców, którzy skorzystali z oferty tzw. „outsourcingu pracowniczego”.

Istotnym dla zrozumienia skutków wprowadzonej nowelizacji jest fakt, iż obecnie Zakład wydaje już decyzje ustalające prawidłowego płatnika składek. W przypadku sporu i odwołania się płatnika od wydanej przez Zakład decyzji ostateczne rozstrzygnięcie należy do sądu, który bada każdą ze spraw indywidualnie.

Przedmiotowa nowelizacja nie dotyczy w żadnym zakresie kwestii oskładkowania np. umów cywilnoprawnych. Przedmiotem zainteresowania Zakładu jest ustalenie kto jest rzeczywistym płatnikiem składek, a nie jaka jest podstawa wymiaru składek. Przepis art. 38a będzie miał zastosowanie tylko do sporów dotyczących określenia właściwego płatnika składek, a więc sytuacji gdy sam tytuł podlegania ubezpieczeniom jest co do zasady niesporny.

Wszelkie działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych są poddane kontroli sądu. Od każdej decyzji wydanej przez Zakład płatnikowi składek służy odwołanie do właściwego sądu, stąd też trudno mówić tu o jakiejkolwiek dowolności czy uznaniowości w działaniach Zakładu. Każda wydana decyzja poprzedzona jest przeprowadzeniem szczegółowego postępowania wyjaśniającego, którego wyniki – określone w drodze decyzji – pozostają pod kontrolą sądu.

Odnosząc się do zawartej w artykule prasowym informacji, dotyczącej uwag zgłoszonych przez Rządowe Centrum Legislacji, które uznało – zdaniem autora – uprawnienia ZUS za niedopuszczalne i wkraczające w kompetencje sądów wskazać należy, że istotnie RCL wyraził pisemnie swoje wątpliwości jednak zostały one wyjaśnione w trakcie dwóch komisji prawniczych. Przepisy projektu zostały doprecyzowane w ten sposób by nie budziły już żadnych zastrzeżeń. Projekt został w pełni uzgodniony z Rządowym Centrum Legislacji, co potwierdza przyjęcie go przez Radę Ministrów, bez sprzeciwu ze strony RCL.

Wskazane w artykule prasowym nieprawidłowości w opłacaniu składek nie powinny w ogóle mieć miejsca. Większość płatników składek uczciwie i w prawidłowej wysokości opłaca składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, a brzmienie projektowanego art. 38a nie powoduje ich nieadekwatnych reakcji.