Wyjaśnienia w związku z funduszem alimentacyjnym

Wprowadzając program Rodzina 500+ Rząd podjął decyzję, że do dochodu stanowiącego podstawę ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, nie wlicza się świadczenia wychowawczego, przyznawanego w ramach tego Programu. Takie rozwiązanie, oznacza że realna wysokość kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest znacznie wyższa, niż ustawowe kryterium wynoszące 725 zł miesięcznie netto na członka rodziny.

Świadczenie wychowawcze wypłacane jest na ok. 567,5 tys. dzieci wychowywanych przez ok. 402,6 tys. rodziców samotnie wychowujących dzieci. Do rodzin tych w ramach programu Rodzina 500+ kierowanych jest ok. 282,8 mln zł miesięcznie.

Prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na aktualny okres świadczeniowy, który rozpoczął się 1 października 2017 r., ustalane jest co do zasady w oparciu o dochód rodziny za 2016 r. (minimalne wynagrodzenie za prace w 2016 r. wynosiło 1850 zł miesięcznie) i podwyższenie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2017 r. i w 2018 r., nie będzie miało zatem wpływu na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na ten okres.

Podwyższenie, od 1 stycznia 2017 r., wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, będzie mogło mieć wpływ na pewną liczbę osób ubiegających się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego przy przyznawaniu tych świadczeń na okres świadczeniowy rozpoczynający się od 1 października 2018 r., gdyż wówczas prawo do tych świadczeń będzie ustalane co do zasady na podstawie dochodu rodziny z roku 2017.

Zaś podwyższenie płacy minimalnej od 1 stycznia 2018 r. będzie mogło mieć wpływ na pewną liczbę osób ubiegających się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego dopiero przy przyznawaniu tych świadczeń na okres świadczeniowy rozpoczynający się od 1 października 2019 r., gdyż wówczas prawo do tych świadczeń będzie ustalane co do zasady na podstawie dochodu rodziny z roku 2018.

Istotne jest, że podwyższenie wysokości wynagrodzenia osiąganego z wykonywanej już pracy, np. na skutek ustawowego podwyższenia minimalnego wynagrodzenia za pracę (to samo dotyczy „zwykłej” podwyżki wynagrodzenia w ramach wykonywanej już pracy), nie skutkuje weryfikacją przyznanego już świadczenia z funduszu alimentacyjnego i doliczeniem kwoty tej podwyżki. W przypadku osób już otrzymujących świadczenia z funduszu alimentacyjnego w aktualnym, trwającym do 30 września 2018 r., okresie świadczeniowym, weryfikacja prawa do przyznanego już świadczenia będzie miała miejsce jedynie w przypadku zaistnienia zmiany pracy lub uzyskania pracy przez członka rodziny i wówczas prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustalane jest w oparciu o aktualny dochód z nowej pracy.

Z istoty kryterium dochodowego wynika, że jego przekroczenie, spowodowane poprawą sytuacji dochodowej, niezależnie od powodu poprawy sytuacji dochodowej skutkuje brakiem prawa do określonych świadczeń, czy innych uprawnień uzależnionych od kryterium dochodowego.

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dostrzega wagę problemu jakim jest zjawisko niealimentacji i widzi konieczność podjęcia szeregu działań, nie tylko o charakterze legislacyjnym, zmierzających do przeciwdziałania temu zjawisku.

Na możliwe do wprowadzenia rozwiązania, mające na celu zarówno poprawę skuteczności egzekucji alimentów oraz sytuacji osób uprawnionych do alimentów, wskazuje przygotowany przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i przyjęty przez Radę Ministrów 4 kwietnia br. dokument o nazwie „Przegląd systemów wsparcia rodzin”, zawierający ocenę systemów wsparcia na rzecz rodzin (w tym także ocenę systemu świadczeń z funduszu alimentacyjnego) oraz wnioski dotyczące wprowadzenia zmian w tych systemach.

W przeglądzie tym zawarto również rekomendacje dotyczące wprowadzenia dodatkowych sankcji dla dłużników alimentacyjnych oraz rekomendacje w zakresie poprawy egzekucji alimentów (tzw. pakiet alimentacyjny).

Wśród analizowanych, rozwiązań wskazanych ww. przeglądzie znajdują się między innymi rozwiązania z zakresu właściwości Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a odnoszące się przede wszystkim do poprawy efektywności działań związanych z aktywnością zawodową dłużników alimentacyjnych.

Nieuchronność pracy (w przypadku odmowy uruchamiana jest standardowo procedura ścigania za przestępstwo niealimentacji - art. 209 Kodeksu karnego), w wielu przypadkach może spowodować spłatę zadłużenia. Istotne jest, że prace nad stosownym rozwiązaniami legislacyjnymi dotyczącymi problematyki niealimentacji (zapowiedziany w ww. przeglądzie tzw. pakiet alimentacyjny) wymagają współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, właściwym w sprawach egzekucji orzeczeń sądowych w tym dotyczących alimentów.

Należy również zwrócić uwagę na obowiązujące od 31 maja 2017 r. zmiany w Kodeksie karnym, które zostały wprowadzone z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości, właściwego w sprawach Kodeksu karnego. Dotyczyły one zmian w zakresie penalizacji przestępstwa niealimentacji, a ich celem jest zapewnienie szerszej realizacji ochrony uprawnień alimentacyjnych przysługujących osobom uprawnionym. Nowelizacja Kodeksu Karnego przewiduje, że osoba, której dług alimentacyjny stanowi równowartość co najmniej trzech należnych świadczeń okresowych (najczęściej miesięcznych), podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Wprowadzenie obiektywnego kryterium równowartości trzech świadczeń okresowych ma zapobiec dowolności interpretacji, na czym polega „uporczywość” w uchylaniu się od alimentów.

W opinii MRPiPS, w zakresie problematyki niealimentacji, działania powinny skupiać się przede wszystkim na poprawie efektywności egzekucji alimentów, a nie na zwiększaniu transferów środków budżetu państwa wypłacanych w zastępstwie niepłaconych alimentów, które to transfery zjawiska niealimentacji w żadnym razie nie likwidują, ani nie ograniczają.

W związku z powyższym, podjęcie prac ukierunkowanych na podwyższeniem kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, uzależnione będzie od efektów wprowadzonych niedawno ww. zmian w Kodeksie Karnym oraz efektów opracowywanych obecnie rozwiązań w oparciu o ww. pakiet alimentacyjny. Będzie to możliwe nie wcześniej niż po 2018 r.