Przestrzeganie zobowiązań określonych w Karcie Społecznej, protokole dodatkowym i w Karcie zrewidowanej podlega międzynarodowej kontroli. Kontrola ta opiera się na krajowych sprawozdaniach z wykonywania postanowień Karty (gdy dalej mowa „Karta” chodzi o Kartę z 1961 r. i z 1996 r. oraz protokół z 1988 r.). 

©  Council of Europe, Budynek Agora, 

siedziba organów kontrolnych Europejskiej Karty Społecznej

Obecny kształt procedury kontrolnej określony jest w przyjętym w 1991 r. protokole zmieniającym Europejską Kartę Społeczną. Celem protokołu było zwiększenie skuteczności mechanizmu kontrolnego, głównie poprzez doprecyzowanie kompetencji organów uczestniczących w kontroli wykonywania Karty. Protokół nie wszedł w życie (nie został ratyfikowany jeszcze przez wszystkie państwa-strony Karty), ale jest stosowany na podstawie decyzji Komitetu Ministrów Rady Europy, w zakresie określonym w tej decyzji. Polska jest stroną protokołu od 1997 r.

-> Tekst protokołu zmieniającego

Zgodnie z Kartą sprawozdania mają być przedkładane co dwa lata. W miarę wzrostu liczby państw-stron Karty i uszczegółowiania sprawozdań, na mocy decyzji Komitetu Ministrów Rady Europy (z lat 1989, 1992, 1996, 2006, 2014) wprowadzane były dostosowania dotyczące przedkładania sprawozdań oraz organizacji pracy organów kontrolnych. Obecnie sprawozdania przedkładane są co roku, a każde z nich dotyczy około ¼ postanowień Karty (postanowienia podzielone są na cztery grupy tematyczne). W konsekwencji, cykl kontroli rozłożony jest na cztery lata. Jedynie w przypadku państw, które związane są protokołem w sprawie skarg zbiorowych (patrz dalej), cykl kontroli rozłożony jest na osiem lat (od 2014 r.).

-> Zakres sprawozdań i kalendarz ich przedkładania

Państwa mają obowiązek przedstawiania sprawozdań krajowym organizacjom partnerów społecznych (związki zawodowe, organizacji pracodawców). Organizacje te uprawnione są kierować do Komitetu Niezależnych Ekspertów uwagi do sprawozdań.

Komitet Niezależnych Ekspertów (nazwa nieformalnie zmieniona na Europejski Komitet Praw Społecznych) dokonuje oceny wykonywania postanowień Europejskiej Karty Społecznej na podstawie sprawozdań krajowych. Ocena wykonywania Karty przybiera formę konkluzji (pozytywnych-negatywnych) i przestawiana jest do dalszego rozpatrzenia przez Komitet Rządowy Karty, który przygotowuje decyzje Komitetu Ministrów.

© Council of Europe,

Członkowie Komitetu Niezależnych Ekspertów, 2014 

-> Komitet Niezależnych Ekspertów

W skład Komitetu rządowego wchodzą przedstawiciele państw-stron Karty, w posiedzeniach komitetu uczestniczą, w charakterze obserwatora, przedstawiciele europejskich konfederacji związków zawodowych i organizacji pracodawców. 

Komitet rozpatruje konkluzje negatywne, w szczególności zapoznaje się ze stanowiskiem państw co do uzasadnienia rozwiązań uznanych przez Komitet Niezależnych Ekspertów za naruszające Kartę, zasadności konkluzji negatywnej oraz ewentualnych działań, zmierzających do usunięcia stwierdzonego naruszenia Karty. W razie gdy państwo nie deklaruje zamiaru usunięcia naruszenia Karty, komitet może podjąć decyzję o zaproponowaniu Komitetowi Ministrów Rady Europy przyjęcia zalecenia pod adresem tego państwa.

© Council of Europe, Komitet rządowy

-> Komitet rządowy

Komitet Ministrów zamyka procedurę kontrolną przyjmując rezolucję oraz, o ile zostaną mu przedłożone odpowiednie propozycje, uchwalając zalecenia dostosowania rozwiązań prawnych i praktyki przez dane państwo do postanowień Karty.

-> Komitet Ministrów

Poza kontrolą wykonywania Karty na podstawie sprawozdań stosowana jest także druga, fakultatywna procedura, przewidziana w protokole w sprawie skarg zbiorowych z 1995 r.. Protokół wszedł w życie w 1998 r..

Jego stronami jest 15 państw (kwiecień 2015 r.), na mocy ratyfikacji protokołu (13 państw) bądź na mocy deklaracji złożonej w momencie ratyfikowania Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej (2 państwa).

-> Protokół w sprawie skarg zbiorowych

-> Państwa-strony protokołu

Skarga na niewłaściwe wykonywanie postanowień Karty przez państwo-stronę protokołu wniesiona może zostać przez:

-         międzynarodową organizację pracodawców lub pracowników,

-         inną międzynarodową organizację pozarządową, mającą status doradczy przy Radzie Europy i wpisaną przez Komitet Rządowy na specjalną listę,

-         reprezentatywną krajową organizację pracodawców lub pracowników, podlegającą jurysdykcji państwa, przeciw któremu wnosi skargę.

Skarga badana jest przez Komitet Niezależnych Ekspertów, jego wnioski co do sposobu wykonywania danego postanowienia Karty przez państwo przekazywane są Komitetowi Ministrów. W przypadku stwierdzenia naruszenia Karty Komitet Ministrów przyjmuje adresowane do państwa zalecenie (w praktyce Komitet Ministrów zamyka wszystkie skargi rezolucją). Informacja o realizacji zalecenia (rezolucji) powinna znaleźć się w kolejnym sprawozdaniu z wykonywania odpowiedniego postanowienia Karty. Zalecenie nie są wiążące dla państw.

-> Skargi