Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę, zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Na ubezpieczenie emerytalne odprowadzana jest składka w wysokości 19,52 proc. podstawy wymiaru składki.

1 stycznia 1999 r. zaczął obowiązywać w Polsce nowy system emerytalny. Jego twórcy założyli docelowo, że przyszli emeryci będą otrzymywać emeryturę z co najmniej dwóch źródeł, tzn. ze zreformowanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i otwartych funduszy emerytalnych. Ustawodawca przewidział również możliwość powołania Pracowniczych Programów Emerytalnych, które mają charakter dobrowolny i uzupełniający w stosunku do powszechnego systemu emerytalnego.

Ubezpieczeni zostali zatem podzieleni na trzy grupy, które różnią się ze względu na sposób oszczędzania, przywileje emerytalne i sposób wyliczenia emerytury.

• Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. mają przyznawaną emeryturę w oparciu o przepisy systemu emerytalnego wprowadzonego ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
• Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. zostały objęte generalnie nowym systemem emerytalnym. Niemniej jednak zasady obowiązujące tych ubezpieczonych mają charakter przejściowy pomiędzy nowym a starym systemem emerytalnym i niektórzy ubezpieczeni z tego przedziału zachowują prawa jakie gwarantuje im obowiązujący system emerytalny. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mają możliwość oszczędzania na emeryturę obok Zakładu Ubezpieczeń Społecznych również w nowopowołanych instytucjach finansowych - otwartych funduszach emerytalnych.
• Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r. zostali objęci nowym systemem emerytalnym.

Decyzje o przyznaniu emeryturywydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku zainteresowanego.

Otwarty fundusz emerytalny jest osobą prawną posiadającą odrębną masę majątkową w stosunku do instytucji nią zarządzającą czyli powszechnego towarzystwa emerytalnego. Oznacza to, że powszechne towarzystwa emerytalne, które zarządzają OFE, nie mogą przeznaczać środków zgromadzonych w OFE na pokrycie swoich kosztów czy inwestycji. Głównym przedmiotem działalności funduszy jest gromadzenie środków pieniężnych pochodzących ze składek ubezpieczonych i inwestowanie ich na rynku finansowym, z przeznaczeniem na wypłatę emerytur dla członków funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Do otwartego funduszu emerytalnego ma obowiązek przystąpić osoba urodzona po 31 grudnia 1968 r., która po raz pierwszy rozpoczyna pracę, z tytułu której podlega obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu

Indywidualne Konto Emerytalne to konto, które umożliwia dodatkowe oszczędzanie na emeryturę bez konieczności odprowadzania podatku dochodowego od zysków kapitałowych.

IKE można założyć w:

• funduszu inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym funduszu inwestycyjnym otwartym,
• zakładzie ubezpieczeń na życie, 
• domu maklerskim lub banku prowadzącym działalność maklerską, 
• banku.

Oszczędzanie na IKE pozwala na zgromadzenie dodatkowych oszczędności, dzięki którym będzie można uzupełnić dochody emerytalne z systemu powszechnego.  Oszczędzający na IKE korzysta ze zwolnienia podatkowego od zysków kapitałowych w wysokości 19 proc. W przypadku śmierci właściciela konta środki zgromadzone na IKE zwolnione są również z podatku od spadku i darowizn.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego to konto, które podobnie jak IKE jest formą dodatkowego oszczędzania na emeryturę. W konstrukcji IKZE zastosowano preferencję podatkową polegającą na odliczaniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych wpłat na to konto. Natomiast opodatkowaniu PIT według skali podatkowej będzie podlegała wypłata z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania, zwrot środków zgromadzonych na tym koncie oraz wypłata środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKZE na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego.

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów z powodu niezdolności do pracy (renta) lub śmierci żywiciela (renta rodzinna). Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części przez pracodawcę (6,5 proc. podstawy wymiaru), a w części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru).

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest niezdolna do pracy,
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (nie dotyczy to ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy została spowodowana w drodze do pracy lub z pracy),
• niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Decyzje o przyznaniu renty wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie przyznania renty rozpoczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego.

Ubezpieczeniami społecznymi zajmuje się w MPiPS Departament Ubezpieczeń Społecznych. Departament Ubezpieczeń Społecznych odpowiada w szczególności za:

• opracowanie założeń polityki ubezpieczeń społecznych,
• opracowanie projektów przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych,
• dostosowanie prawa ubezpieczeń społecznych do prawa Unii Europejskiej oraz norm konwencji i zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy,
• analizowanie orzeczeń Sądu Najwyższego w zakresie ubezpieczeń społecznych i ewentualne proponowanie zmian w obowiązujących przepisach,
• opracowanie analiz i prognoz służących ocenie sytuacji w sferze ubezpieczeń oraz analiza funkcjonowania poszczególnych świadczeń wypłacanych z systemu ubezpieczeń społecznych,
• współdziałanie z organami wykonującymi zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.