Wyjaśnienia dotyczące niektórych rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, udzielone w związku z zapytaniami ubezpieczonych i płatników składek

W Dzienniku Ustaw z dnia 31 grudnia 2008 r. została ogłoszona ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r. Nr 664 j.t.), a jej przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. 

 

 

 

Wyjaśnienia dotyczące niektórych rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, udzielone w związku z zapytaniami ubezpieczonych i płatników składek.

 

 

1.      Prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie prac
w szczególnych warunkach, stanowiącym zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

 

·         Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu (pkt 1 zał. nr 1).

 

Określenie "prace bezpośrednio przy przeróbce surowców" należy rozumieć jako wykonywanie czynności związanych z przetwarzaniem surowca lub produktów przejściowych w wyrób lub produkt finalny.

Do prac wykonywanych bezpośrednio przy przeróbce można zaliczyć dostarczanie materiałów (surowców) lub półproduktów do stref obróbki, ich przetwarzanie ręczne lub z użyciem narzędzi, odbieranie wyrobów ze stref obróbki itp.

Oznacza to, że prace przy kontroli i zapewnieniu ciągłości procesu technologicznego mogą być kwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach, tylko i wyłącznie w przypadku ich zgodności z przedstawioną wyżej charakterystyką.

 

• Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy) – pkt 4 zał. nr 1.
• Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco (pkt 5 zał. nr 1).

Prace wymienione w pkt 4 i 5 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, mogą być zaliczone do prac w szczególnych warunkach, o ile ich wykonywanie jest związane z występowaniem czynników ryzyka określonych w art. 3 ust. 2 pkt 2 cytowanej ustawy.
W tym przypadku są to:

-    prace w warunkach gorącego mikroklimatu, tj. prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28°C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,

-    bardzo ciężkie prace fizyczne, tj. prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet powyżej 4600 kJ,

-    ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i/lub skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kg dla mężczyzn i 5 kg dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.

W praktyce wartość wydatku energetycznego odnosi się do przeciętnego dnia pracy na danym stanowisku, w czasie którego pracownik wykonuje czynności stanowiące jego podstawowy obowiązek w ramach ustalonego w umowie o pracę wymiaru czasu pracy.

Natomiast fakt występowania w środowisku pracy szkodliwych czynników chemicznych nie stanowi podstawy do zakwalifikowania tych prac jako prac w szczególnych warunkach. Dla tych przypadków (dotyczy to również ołowiu) punktem odniesienia są bowiem najwyższe dopuszczalne stężenia tych czynników ustanowione rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z późn. zm.), które zostały przyjęte jako graniczne wartości bezpieczne dla zdrowia. W razie przekroczenia wartości dopuszczalnych pracodawca był i jest, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 226), zobowiązany do podjęcia wszelkich działań organizacyjno-technicznych zmierzających do doprowadzenia parametrów środowiska pracy do zgodności z ustalonymi wartościami. Do działań tych należą przede wszystkimzmiany organizacyjne, jak rotacja pracowników lub ograniczenie czasu pracy lub zmiany techniczne, polegające na zmianie technologii lub zastosowaniu odpowiednich, dostępnych środków ochrony zbiorowej (wentylacja ogólna i miejscowa), a w ostateczności właściwych środków ochrony indywidualnej (filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego).

Zgodnie z normą: „PN-EN 27243:2005 Środowiska gorące. Wyznaczanie obciążenia termicznego działającego na człowieka podczas pracy, oparte na wskaźniku WBGT”, wskaźnik WBGT powinien być określany w okresach, w których występuje maksymalne obciążenie cieplne pracownika. tj. latem, w środku dnia lub/i w okresie, w którym działają urządzenia generujące  ciepło.

W przypadku, jeżeli w okresie rozliczeniowym występują, ze względu na okresowe spadki zamówień na produkowane towary lub usługi, warunki pracy niespełniające kryteriów określonych w art. 3 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o emeryturach pomostowych, płatnik składki powinien, w trybie art. 39 cytowanej ustawy przekazać do Zakładu korygujące zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W tym przypadku przez okres, gdy praca nie spełnia kryteriów pracy w szczególnych warunkach płatnik nie płaci składki, a pracownik nie ma zaliczonego tego okresu do okresu pracy w szczególnych warunkach.

 

• Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi (pkt 16 zał. nr 1).

 

W tym przypadku, czynnikami ryzyka kwalifikującymi prace do prac w warunkach szczególnych  są: mikroklimat gorący i bardzo ciężka praca fizyczna, określone w art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych. W przypadku konkretnych prac ich kwalifikacja do prac ujętych w pkt 16 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, odbywać się więc będzie poprzez sprawdzenie, czy spełnione są kryteria dotyczące pracy w warunkach gorącego mikroklimatu i (lub) bardzo ciężkiej pracy fizycznej.

O tym czy warunki pracy np. przy suszarni komorowej będą odpowiadać kryteriom pracy w szczególnych warunkach, zadecydują więc wyniki pomiaru mikroklimatu gorącego i (lub) wydatku energetycznego podczas tych prac.

 

• Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub rozładunku gorących wyrobów (pkt 17 zał. nr 1).

 

Analogicznie, jak w przypadku pracbezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi, decydujące znaczenie do określenia czy praca jest wykonywana w szczególnych warunkach jest występowanie przy jego rozładunku lub załadunku bardzo ciężkiej pracy fizycznej lub gorącego mikroklimatu środowiska pracy (nie wyrobu), tak jak to określono w art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

 

• Prace bezpośrednio przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych wielkogabarytowych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych (pkt 18 zał. nr 1).

 

Kryterium decydującym o zaliczeniu wykonywanych prac do prac ujętychw pkt 18 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych  jest efektywny wydatek energetyczny.

Pojęcie "wyroby ogniotrwałe wielkogabarytowe" zostało użyte przez ustawodawcę, aby podkreślić, że przy formowaniu szczególnie takich wyrobów wydatek energetyczny może osiągać wartości ujęte w art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Z tego względu ścisłe definiowanie pojęcia "wielkogabarytowe" w odniesieniu do wyrobów ogniotrwałych dla potrzeb kwalifikacji prac nie wydaje się konieczne. Niekiedy mogłoby nawet stanowić przeszkodę we właściwym zakwalifikowaniu określonych prac, gdyż o wartości wydatkowanej energii podczas danej pracy nie zawsze wprost decydują wymiary i (lub) ciężar przedmiotu pracy.

 

• Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem  (pkt 32 zał. nr 1).

 

Prace te dotyczą prac wykonywanych bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prac rozbiórkowych związanych z jego usuwaniem.

Jednym z kryteriów kwalifikacji pracy ( oprócz kryteriów zawartych w art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych) jest spełnienie warunku, że jej wykonywanie należy do podstawowych obowiązków pracownika.

W przypadku gdy pracownicy nie są zatrudnieni do przerobu bądź usuwania azbestu, a jedynie mają z nim styczność sporadycznie, prace te nie mogą być zakwalifikowane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

 

• Prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 °C (pkt 35 zał. nr 1).

 

Prace te dotyczą prac wykonywanych w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0^oC, tak więc do tej grupy nie kwalifikują się prace wykonywane na otwartej przestrzeni.

Jeżeli spadek temperatury, np. w halach produkcyjnych, poniżej 0^oC nie jest wymuszony warunkami procesów technologicznych, w halach powinno się zastosować rozwiązania niedopuszczające do spadku temperatury (np. dodatkowa izolacja termiczna ścian (przegród), zamontowanie grzejników itp.). W takiej sytuacji nie ma również podstaw do kwalifikacji wykonywanych w tych halach prac jako prace w szczególnych warunkach. Jeżeli natomiast spadek temperatury poniżej 0^oC wynika z warunków realizowanych procesów technologicznych i nie można go wyeliminować - prace wykonywane w tym środowisku powinny być zaliczone do prac wykonywanych w warunkach szczególnych.

Kryterium kwalifikacji nie spełniają prace (w tym transportowe) wykonywane na zewnątrz pomieszczeń w niskiej temperaturze spowodowanej czynnikami atmosferycznymi, przed którymi należy pracownika chronić odpowiednią odzieżą roboczą/ochronną.

 

• Prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym
  (pkt 37 zał. nr 1).

 

Należy przyjąć domniemanie, iż przy wykonywaniu tego rodzaju pracy zawsze spełnione jest kryterium „bardzo ciężkiej pracy fizycznej”, określone w art. 3 ust. 2 pkt 2 lit c ustawy o emeryturach pomostowych - jako wydatek energetyczny powyżej 8400 kJ u mężczyzn i powyżej 4600 kJ u kobiet.

To domniemanie należy stosować także (z uwagi na zapis art. 3 ust. 6 ustawy o emeryturach pomostowych) do ubezpieczonych, wykonujących ten rodzaj pracy w ramach działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych.

 

• Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym (pkt 38 zał. nr 1).

 

Sformułowanie „bardzo ciężki wysiłek fizyczny”, występujące przy określeniu tych prac,  dotyczy zarówno prac przy wywozie nieczystości stałych i płynnych, jak i prac na wysypiskach i wylewiskach nieczystości .

 

2. Prace o szczególnym charakterze, wymienione w wykazie prac
o szczególnym charakterze, stanowiącym zał. nr 2 do ustawy
o emeryturach pomostowych

 

 

• Prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska (pkt 3 zał. nr 2).

 

Zgodnie z art. 3 ust 3 ustawy o emeryturach pomostowych za pracę o szczególnym charakterze uważa się prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Przy czym, zgodnie z tym przepisem, wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W pkt 3 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych zaś za pracę o szczególnym charakterze uznano prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska.

Mając na względzie wyżej przedstawione kryteria ustawowe należy podkreślić, że  „pracy mechanika lotniczego wykonującego swoje obowiązki pracownicze poza płytą lotniska”, jak również „pracy mechanika lotniczego wykonującego czynności obsługowe statków powietrznych na płycie hangarowej wewnątrz hangarów lotniczych oraz na płycie przedhangarowej,” nie można uznać za pracę o szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

 Prace te nie spełniają bowiem wyraźnego kryterium ustawowego, zawartego w pkt 3 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, tj. konieczności jej wykonywania  „na płycie lotniska”.

 

• Prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich (pkt 4 zał. nr 2).

 

WYJAŚNIENIA DOT. MARYNARZY PŁYWAJĄCYCH NA STATKACH OBCYCH BANDER.

Przepisy ustawy o emeryturach pomostowych, która zastąpiła dotychczasowe uregulowania dotyczące wcześniejszych emerytur, przyznawanych na warunkach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.), adresowane są do osób objętych ubezpieczeniami społecznymi z tytułu zatrudnienia wykonywanego w ramach stosunku pracy.

Przy ustalaniu 15-letniegookresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (zgodnie z kryteriami określonymi w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych), wymaganego do nabycia emerytury pomostowej, uwzględnia się wyłącznie okresy wykonywania takiego zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Emerytura pomostowa jest bowiem dodatkowym - poza systemem emerytalnym - okresowym świadczeniem. Osoba uprawniona będzie je otrzymywać pomiędzy zakończeniem swojej kariery zawodowej, a osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Emerytura pomostowa ma zatem formę świadczenia przedemerytalnego, do którego prawo ustanie w momencie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego , uprawniającego do uzyskania emerytury na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. , poz. 1440, z późn. zm.).

Regulacje zawarte w ustawie o emeryturach pomostowych nie przewidują możliwości dobrowolnego opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Fundusz ten został utworzony bezpośrednio przepisem art. 29 ustawy o emeryturach pomostowych. Obowiązkiem opłacania składki na FEP, która wynosi jedynie 1,5% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, zostali obciążeni pracodawcy.Tak niska składka nie rekompensuje w pełni wydatków związanych z wypłacaniem emerytur pomostowych, a zatem większość kosztów finansowania tych świadczeń pokrywa budżet państwa.

W konsekwencji przepisy omawianej ustawy nie mogą mieć zastosowania do marynarzy pływających na statkach obcych bander.Osoba przystępująca dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu pracy za granicą nie jest pracownikiem w rozumieniu obowiązujących przepisów emerytalnych. Okres objęcia tymi ubezpieczeniami może jedynie podlegać uwzględnieniu przy ustalaniu 25-letniego stażu pracy, uprawniającego marynarza do nabycia emerytury w wieku powszechnym.Skorzystanie w przyszłości ze świadczenia przed osiągnięciem tego wieku będzie natomiast możliwe wyłącznie w ramach dodatkowego dobrowolnego ubezpieczenia, np. udziału w pracowniczym programie emerytalnym lub po indywidualnym zgromadzeniu oszczędności, np. na indywidualnym koncie emerytalnym.

 

 

• Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów (pkt 5 zał. nr 2).
• Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu, dyspozytor ruchu metra, dyżurny ruchu i stacji metra) - pkt 6 zał. nr 2.

 

Wykonywanie prac wymienionych w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych rodzi obowiązek odprowadzania składek na FEP także w przypadku, gdy prace te wykonywane są w ramach transportu wewnątrzzakładowego.  

Natomiast prace wymienione w pkt 6 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, jeżeli są wykonywane w ramach wewnątrzzakładowego transportu kolejowego, nie spełniają warunków wymaganych do zakwalifikowania ich jako prace o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych i nie rodzą obowiązku odprowadzania składek na FEP.

W pkt 6 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych wymienione zostały dwa rodzaje pojazdów: jeden – to  pociągi, drugi – to pojazdy metra. Tak więc pozycja ta jest adresowana zarówno do pracowników kolei, jak i do pracowników metra.

Prace wymienione w punkcie 6 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych to prace, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 16 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu stanowisk bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego i warunków, jakie powinny spełniać osoby zatrudnione na tych stanowiskach oraz prowadzący pojazdy kolejowe (Dz. U. Nr 212, poz. 2152, z póź. zm.) jak również w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego, prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych oraz pojazdów kolejowych metra (Dz. U z 2011 r. Nr 59, poz. 301, z późn. zm.). Tylko prace wymienione w tych rozporządzeniach mogą być rozważane jako możliwe do zakwalifikowania do prac o szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

 

• Prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei (pkt 7 zał. nr 2).

 

Prace te, obejmują funkcjonariuszy operacyjnych straży ochrony. Prace te nie obejmują funkcjonariuszy administracyjnych, gdyż tylko prace wykonywane przez tą pierwszą grupę spełniają kryteria kwalifikujące do prac o szczególnym charakterze.

Należy zaznaczyć, że funkcjonariuszem straży ochrony kolei, zgodnie z art. 59 ust. 4 pkt 6 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2013 r., poz. 1594) może, być osoba, która, między innymi, posiada zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych.

 

• Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym (pkt 8 zał. nr 2).

 

Użycie w pkt 8 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, pojęcia transportu publicznego oznacza, że punkt ten  dotyczy prac wykonywanych na drogach publicznych objętych zakresem ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 260, z późn. zm.). Tak więc wykonywanie przewozu osób autobusem (powyżej 9 osób łącznie z kierowcą), które nie jest przewozem prywatnym lub wewnątrzzakładowym powinno być uznawane za transport publiczny. Nie ma również w przypadku transportu publicznego znaczenia, czy transport ten jest organizowany w ramach samorządowych, czy też jest to transport zakładowy.

Pracownicy zatrudnieni na stanowisku kierowcy autobusu spełniają kryteria kwalifikujące wykonywane przez nich prace do pracy o szczególnym charakterze, tylko w przypadku, jeśli prace te należą do ich podstawowych obowiązków pracowniczych.

Doraźny przewóz autobusem zorganizowanych grup osób nie stanowi podstawy do uznania takiego przewozu  jako pracy, o której mowa w pkt 8 zał. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Prace kierowcy autobusu związane z przewozem dzieci szkolnych wg określonego harmonogramu spełniają kryteria zaliczenia ich do prac o szczególnym charakterze określonych w pkt 8 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych (jako dotyczące kierowcy autobusu w transporcie publicznym).

Spełnione są bowiem w tym przypadku warunki zawarte w definicji pracy o szczególnym charakterze, zgodnie z którą jest to praca wymagająca szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, której możliwości należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób (w tym przypadku dzieci szkolnych), zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

 

• Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych ( pkt 9 zał. nr 2).

 

Prace o szczególnym charakterze są to (zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych) prace, wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutekpogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

W pracach tych istotna jest gotowość i sprawność psychofizyczna osób uczestniczących w ich wykonywaniu.

Aby zakwalifikować prace danego pracownika jako prace o szczególnym charakterze np. pracę kierowcypojazdu uprzywilejowanego, istotne jest przede wszystkim ustalenie do wykonywania jakiego rodzaju pracy zatrudniony został ten pracownik, przy czym nie jest konieczne aby pracownik wykonywał tę pracę przez cały czas pracy.

W przypadku, gdy pracownik ma powierzone różne obowiązki istotny jest podstawowy rodzaj pracy, do jakiej został on zatrudniony. Definicja pojazdu uprzywilejowanego zamieszczona jest w art. 2 pkt 38 i art. 53 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137, z późn. zm.).

 

• Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego (pkt 13 zał. nr 2).
• Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego (pkt 14 zał. nr 2).

 

Warunkiem niezbędnym i przesądzającym o możliwości zakwalifikowania prac do "prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi spowodować zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego" (pkt 13 zał. nr 2) jest zaliczenie danego zakładu (instalacji) do kategorii dużego (ZDR) 1ub zwiększonego (ZZR) ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo do zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 30, poz. 208), przy czym, warunkiem decydującym jest wykonywanie pracy polegającej na bezpośrednim sterowaniu, to jest pracy wykonywanej przez osoby wyspecjalizowane w obsłudze urządzeń, maszyn i instalacji, niezbędne do zapewnienia pełnej kontroli parametrów sterowanych urządzeń (a nie ich naprawiania lub konserwowania). Dotyczy to pracowników, których zadaniem jest reagowanie na odchylenia (poza dopuszczalne granice) parametrów sterowanego procesu/instalacji, przed zadziałaniem automatyki zabezpieczeniowej lub podejmowanie działań korygujących tak, aby nie dopuścić do wystąpienia poważnej awarii.

 

"Bezpieczeństwo publiczne" w aspekcie prac o szczególnym charakterze oznacza brak bezpośredniego zagrożenia środowiska, w tym zdrowia lub życia obywateli w zakresie szerszym niż populacja pracowników danego zakładu.

W bardziej ogólnym podejściu "bezpieczeństwo publiczne" jest to ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego.

Skutki dla bezpieczeństwa publicznego w tym przypadku zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003 r., Nr 5, poz. 58).

 

Do prac, które mogą być zakwalifikowane do prac wymienionych w pkt 14 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych należą prace wykonywane na instalacjach technologicznych lub obiektach technicznych:

-          które nie są zaliczone do kategorii dużego (ZDR) lub zwiększonego (ZZR) ryzyka wystąpienia poważnej awarii na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilościsubstancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 30, poz. 208), oraz

-          na których awaria techniczna, w rozumieniu art. 3 ustawy  z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z późn. zm.), może spowodować skutki stanowiące podstawę do wprowadzenia stanu klęski żywiołowej (art. 2 ustawy o stanie klęskiżywiołowej), przy czym skutki te będą co najmniej równoważne skutkom poważnej awarii przemysłowej, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłaszania do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2003, Nr 5, poz. 58).

 

Z powyższego zapisu jednoznacznie wynika, że prace, które mogą być rozpatrywane jako możliwe do zaliczenia do rodzajów prac ujętych w pkt 14 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, muszą spełniać wymogi związane z bezpośrednim sterowaniemco w rozumieniu przedmiotowej ustawy obejmuje prace wykonywane przez osoby wyspecjalizowane w obsłudze urządzeń, maszyn i instalacji, niezbędne dozapewnienia pełnej kontroliparametrów sterowanych urządzeń (a nie naprawianych, konserwowanych). Dotyczy to pracowników, których zadaniem jest reagowanie na odchylenia (poza dopuszczalne granice) parametrów sterowanego procesu/instalacji przed zadziałaniem automatyki zabezpieczeniowej lub podejmowanie działań korygujących, tak aby nie dopuścić do wystąpienia poważnej awarii ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

Do tej kategorii nie powinny być zaliczane m. in. prace wykonywane przez pracowników utrzymania ruchu, prace naprawcze, monterskie, itp. Niewątpliwie bardzo odpowiedzialne z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa oraz właściwych parametrów biznesowych prace naprawcze i monterskie, nie spełniają warunku bezpośredniego sterowania procesem, obiektem technicznym.

            Należy także dodać, że takie przesłanki jak na przykład zmienne warunki klimatyczne, gazoniebezpieczne rodzaje prac, zagrożenia wybuchem, warunki pracy, hałas, zagrożenia porażenia prądem, upadkiem z wysokości i inne uwarunkowania dotyczące charakterystyk miejsca pracy oraz występujących zagrożeń zawodowych, nie mają związku z kwalifikowaniem prac do rodzaju prac o szczególnym charakterze. Stanowią one bowiem zagrożenie czynnikami szkodliwymi, które powinny być eliminowane zgodnie z wymogami Kodeksu pracy.

 

W sprawie kwalifikowania prac o szczególnym charakterze wymienionych w pkt 13 i 14 zał. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych informuje się, że co do zasady nie zalicza się do tych prac wykonywanych w ramach nadzoru, na stanowiskach kierowniczych. Ewentualne odstępstwa od tej zasady zależą od zakresu czynności, jakie kierownik wykonuje w ramach nadzoru, a przede wszystkim ustalenia czy w ramach nadzoru wykonuje on prace bezpośrednio przy sterowaniu procesami technologicznymi lub decyduje o odstępstwach od procedur w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i sprzętu lub zmianach i korektach parametrów pracy instalacji lub realizacji procesów technologicznych w czasie sytuacji awaryjnych.

Chodzi o to, że kierownik nie musi sam sterować, ale wskazuje, jak należy postąpić w sytuacji zagrożenia lub awarii. Podejmowanie decyzji i wydawanie poleceń w realnym czasie trwania zagrożenia awarią ma zatem znaczenie dla zapobiegania awariom zagrażającymbezpieczeństwu publicznemu lub/i ograniczeniu ich skutków. Powyższe działania powinny być ujęte w zakresie jego obowiązków.

 

Praca dyspozytoradotyczy kontroli parametrów ilościowych "produkcji", czyli dostarczania ciepła, ale nie są to elementy, które oznaczają bezpośrednie sterowanie parametrami decydującymi o bezpieczeństwie sieci, których ewentualne niekontrolowane zmiany mogą doprowadzić do katastrofy przemysłowej.

Prace obchodowych mają charakter typowy dla prac służb utrzymania ruchu. W tym miejscu należy dodać, że nawet w przypadku instalacji, procesów przemysłowych, które faktycznie zagrażają poważnymi awariami i katastrofami przemysłowymi, prace wykonywane przez pracowników służb utrzymania ruchu, brygad remontowych i podobnych zespołów - nie powinny być kwalifikowane do prac ujętych w pozycjach 13 lub 14 załącznika 2 do ustawy, gdyż prace te nie stanowią bezpośredniego sterowania instalacją lub procesem.

Za prace przy bezpośrednim sterowaniu można uznać prace wykonywane przez kierownika instalacji produkcyjnej zakwalifikowanej do ZDR lub ZZR po spełnieniu warunku pracy „bezpośrednio przy sterowaniu” lub przy jednoczesnym wykonywaniu zadań zapisanych w zakresie obowiązków decydujących o:

-          odstępstwach od procedur w sytuacjach nagłego zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i sprzętu lub

-          zmianach i korektach parametrów pracy instalacji w czasie sytuacji awaryjnych.

 

·         Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu (pkt 15 zał. nr 2).

 

Zapis ten należy rozumieć jako prace wykonywane przez operatorów urządzeń  do produkcji materiałów wybuchowych i pokrewnych, którzy przetwarzają w skali przemysłowejsubstancje chemiczne i inne składniki stosowane w produkcji amunicji i innych materiałów wybuchowych, w warunkach wymagających specjalnych środków ostrożności. Wykonywane przez operatorów prace to:

-       obsługiwanie, nadzorowanie i kontrolowanie urządzeń do napełniania skorup materiałami wybuchowymi kruszącymi, do montażu pocisków, bomb i min oraz do produkcji ładunków miotających,

-       obsługiwanie, nadzorowanie i kontrolowanie aparatury i instalacji do produkcji materiałów wybuchowych kruszących, inicjujących, pirotechnicznych oraz prochów i paliw rakietowych,

-       obsługiwanie, nadzorowanie i kontrolowanie urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych będących mieszaninami utleniaczy i paliw, stosowanych w górnictwie.

Prace te wykonywane są przez osoby zatrudnione na stanowisku operator urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych lub na stanowisku o innej nazwie, lecz obejmującym identyczny zakres czynności i obowiązków.

Podstawą zaliczenia tych prac jako prac o szczególnym charakterze jest występowanie konieczności działania w sytuacji "presji czasu" wymuszonej procesem produkcji, co z kolei nie ma miejsca w przypadku prowadzenia prac badawczych, czy dotyczących obsługi serwisowej. Przy kwalifikacji analizowanych prac nie powinno być również brane pod uwagę bezpieczeństwo związane z ewentualnym późniejszym użytkowaniem materiałówwybuchowych.

Podsumowując, należy stwierdzić, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych obejmują operatorów urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych lub osoby wykonujące prace obejmujące identyczny zakres czynności i obowiązków w skali przemysłowej.

Prace bezpośrednio przy produkcjito wykonywanie czynności związanych z przetwarzaniem surowca lub produktów przejściowych w wyrób lub produkt finalny. Do prac wykonywanych bezpośrednio przy produkcji możemy zaliczyć dostarczanie materiałów (surowców) lub półproduktów do stref obróbki, ich przetwarzanie ręczne lub z użyciem narzędzi, odbieranie wyrobów ze stref obróbki itp., jeśli w trakcie ich wykonywania występują czynniki ujęte w art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Konfekcjonowanieto czynności (prace) polegające na manualnym lub z użyciem narzędzi mieszaniu, odzyskiwaniu, rozdzielaniu (segregacji), znakowaniu, przygotowywaniu do dostawy materiałów (substancji, półwyrobów, elementów) z dostarczonych ładunków i elaborowaniu (zestawianiu, scalaniu, napełnianiu, montowaniu, wykonaniu) w zestawy o innej konfiguracji. Konfekcjonowanieto także zestawianie materiałów (towarów, produktów, elementów) pochodzących od różnych dostawców.

 

 

• Prace członków zespołów ratownictwa medycznego (pkt 18 zał. nr 2).

 

Do prac o szczególnym charakterze, wymienionych w pkt 18 zał. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, kwalifikują się jedynie prace członków zespołów ratownictwa medycznego w rozumieniu ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013 r., poz. 757, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 36 ust. 1 i 3 i art. 37 ust. 1powyższej ustawy, w skład zespołów ratownictwa medycznego mogą wchodzić: lekarz systemu, pielęgniarka systemu, ratownik medyczny, pilot zawodowy, kierowca.

    

• Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (pkt 21 zał. nr 2).

 

W pkt 21 załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych umieszczono jako prace w szczególnym charakterzeprace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, które funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.). Z tego względu składka na FEP z tytułu wykonywania prac o szczególnym charakterze powinna być opłacana jedynie za tych nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, którzy są zatrudnieni w placówkach, w  których  przebywają nieletni, skierowani przez sąd rodzinny - wskutek zastosowania wobec nich środka wychowawczego, poprawczego lub środka tymczasowego (w postaci umieszczenia w schronisku dla nieletnich).

Bursa jest zakładem opiekuńczym dla młodzieży uczącej się poza miejscem zamieszkania, prowadzonym przez powiat i działającym na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) i rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja  2011 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. z 2011 r. Nr 109 , poz. 631 ).

Opiekę w bursie sprawują nauczyciele i wychowawcy, których prawa i obowiązki wynikają z ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r., poz. 191).

Przepisy ustawy o emeryturach pomostowych nie obejmują tej grupy zawodowej, a zatem nie ma obowiązku odprowadzania za nich składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.

 

Specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy nie jest ośrodkiem szkolno- wychowawczym, o którym mowa w pkt. 21 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Ośrodek szkolno-wychowawczy, o którym mowa w przepisach ustawy o emeryturach pomostowych, to jeden ze środków zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich, który mógł zastosować sąd rodzinny wobec nieletnich na podstawie art. 6 pkt 9 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w brzmieniu sprzed 23 sierpnia 2008 r. 

Tak więc ośrodek szkolno-wychowawczy, o którym mowa w ustawie o emeryturach pomostowych, to placówka dla nieletnich, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, wobec których sąd rodzinny zastosował środek wychowawczy w postaci umieszczenia w takiej placówce. Obecnie funkcje tych ośrodków pełnią  młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz młodzieżowe ośrodki socjoterapii.

 Nieletni, wobec którego sąd rodzinny zastosował środek wychowawczy w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub młodzieżowym ośrodku socjoterapii, kierowany był do ośrodka wskazanego przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w Warszawie, przez starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania nieletniego, a w przypadku braku miejsca zamieszkania - starostę właściwego ze względu na miejsce pobytu nieletniego. Z dniem 1 stycznia 2010 r. funkcję tę przejął Ośrodek Rozwoju Edukacji, który powstał  w wyniku połączenia Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli i Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.

Zasady kierowania nieletnich do tych ośrodków do 31 grudnia 2011 r. regulowały przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym oraz młodzieżowym ośrodku socjoterapii (DZ. U. z 2004 r. Nr 178, poz. 1833, z późn. zm.) natomiast od 1 stycznia 2012 r. przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym (Dz. U. z 2011 r. Nr 296, poz. 1755).

 

            Pojęcie „specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego” funkcjonuje na gruncie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty jako jeden ze środków wychowawczych dla dzieci i młodzieży, które z powodu niepełnosprawności nie mogą uczęszczać do szkoły, przedszkola w miejscu zamieszkania.

Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze są prowadzone w szczególności dla dzieci i młodzieży:

  1)  niesłyszących i słabosłyszących;

  2)  niewidomych i słabowidzących;

  3)  z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją;

  4)  z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera;

  5)  z niepełnosprawnościami sprzężonymi;

6)z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym.

Kwestie te regulują przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej  z dnia
12 maja 2011  r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. z 2011 r. Nr 109, poz. 631).

Reasumując, składka na FEP z tytułu wykonywania prac o szczególnym charakterze powinna być opłacana jedynie za tych nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, którzy są zatrudnieni w placówkach, w których przebywają nieletni, skierowani przez sąd rodzinny – wskutek zastosowania wobec nich środka wychowawczego lub środka tymczasowego (w postaci umieszczenia w schronisku dla nieletnich).

Natomiast prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, wykonywane w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym dla dzieci i młodzieży, nie są pracami o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych i nie rodzą obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

 

• Prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (pkt 22 zał. nr 2).

 

W punkcie 22 zał nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych występuje wyraźne odesłanie do ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182, z późn. zm.), a więc to przepisy tej ustawy powinny decydować (łącznie z przepisami wykonawczymi) zarówno o pojęciu personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych, jak i statusie (prawnym) domu pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 56 i 56 a ust. 1 pkt 4 ustawy o pomocy społecznej, pracewymienione w pkt 22 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, mogą być wykonywane w domach pomocy społecznej przeznaczonych dla:

1)            osób przewlekle psychicznie chorych,

2)            dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,

3)            dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, lub

4)            osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie.

Warunkiem formalnoprawnym prowadzenia takich domów jest zezwolenie wojewody właściwego ze względu na położenie domu (art. 57 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej), który prowadzi rejestr domów pomocy społecznej (art. 57 ust. 6 tej ustawy).

W postępowaniu wyjaśniającym organ rentowy może więc dokonać sprawdzenia, czy dom pomocy społecznej, w którym są wykonywane prace, określone w pkt 22 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, ma status zgodny z postanowieniami art. 56 i 56a ust. 1 pkt 4 ustawy o pomocy społecznej.

Przepisy ustawy o pomocy społecznej, w art. 55 określają również rodzaje usług, które świadczą domy pomocy społecznej. Należą do nich usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne. Natomiast § 5  rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23  sierpnia  2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej  (Dz. U. z 2012 r. , poz. 964) wskazuje, na czym polegają poszczególne rodzaje usług.

To przy uwzględnieniu tych regulacji powinny zostać zakwalifikowane prace, o których jest mowa w pkt 22 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Należy jednak podkreślić, że do prac o szczególnym charakterze, wypełniających kryteria, zawarte zarówno w art. 3 ust. 3, jak i pkt 22 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych mogą być zaliczone wyłącznie prace wykonywane na takich stanowiskach pracy, które wiążą się bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad mieszkańcami domów pomocy społecznej.

 

·         Prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień
w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (pkt 23 zał. nr 2).

 

Pod pojęciem „personelu medycznego”, występującym w pkt 23 i 24 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, należy rozumieć „osoby wykonujące zawód medyczny”, zdefiniowane w art. 2  ust. 1 pkt 2  ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej  (Dz. U. z 2013 r., poz. 217, z późn. zm.). Są to zatem osoby, które na podstawie odrębnych przepisów uprawnione są do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoby legitymujące się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.

Z powyższego wynika, iż ustawodawca wyodrębnia dwie grupy osób wykonujących zawód medyczny. Jedną grupę stanowią osoby, które na podstawie odrębnych przepisów uprawnione są do udzielania świadczeń zdrowotnych. Do grupy tej zaliczyć należy: lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów, pielęgniarki, położne, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów.

Drugą grupę osób wykonujących zawód medyczny stanowią osoby, które legitymują się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub określonej dziedzinie medycyny. W przypadku tej grupy osób uzależniono zakwalifikowanie danej osoby do osób wykonujących zawód medyczny od posiadania fachowych kwalifikacji. Kwalifikacje te muszą być odpowiednie do udzielanych świadczeń zdrowotnych.

Przy interpretacji pojęcia „personelu medycznego” należy również wziąć pod uwagę elementy niezbędne do zakwalifikowania pracy tego personelu jako pracy o szczególnym charakterze, wymienione w definicji zawartej w art. 3. ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Chodzi tu przede wszystkim o prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej i szczególnej odpowiedzialności gwarantujących, że ich wykonywanie nie zagraża bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób.

Przy interpretacji pojęcia „oddział psychiatryczny i leczenia uzależnień”, występującego w pkt 23 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych powinny być brane pod uwagę przede wszystkim (ze względu na wyraźne odesłanie występujące w tym punkcie załącznika) przepisy art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011  r. Nr 231 , poz. 1375 , z późn. zm.), gdzie wskazano, że  pojęcie „szpitala psychiatrycznego”, odnosi się również do:

a)  oddziału psychiatrycznego w szpitalu ogólnym,

b)      kliniki psychiatrycznej,

c)      sanatorium dla osób z zaburzeniami psychicznymi,

d)    innego przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej , sprawującego całodobową opiekę psychiatryczną lub odwykową, niezależnie od podmiotu, który je tworzy i utrzymuje.

Ponadto należy mieć na uwadze przepisy cz. 2 i 4 zał. nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17  maja  2012 r. w  sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych oraz szczegółowego sposobu ich nadawania (Dz. U. z 2012 r., poz. 594), w których zostały wymienione odpowiednie komórki organizacyjne ośrodków (zespołów) opieki pozaszpitalnej albo szpitali, zajmujących  się leczeniem psychiatrycznym i leczeniem uzależnień.

Praca personelu izb wytrzeźwień nie spełnia ww. kryteriów stąd też nie została umieszczona w wykazie prac o szczególnym charakterze.

            Izby wytrzeźwień jako całodobowe placówki, tworzone przez organy jednostek samorządu terytorialnego, funkcjonujące na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U z 2012 r. poz. 1356, z późn. zm.) stanowią jedynie miejsce czasowego pobytu osób nietrzeźwych, które swoim zachowaniem zakłócają spokój, dają powód do zgorszenia w miejscach publicznych, bądź na skutek nadużywania alkoholu stanowią niebezpieczeństwo dla otoczenia lub zdrowia własnego.

 

·               Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru (pkt 24 zał. nr 2) .

 

Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Zdrowia z dnia 22.07.2009 r. w sprawie rozumienia pojęcia "w warunkach ostrego dyżuru" zawartego w pkt 24 zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru to nie tylko prace wykonywane w ramach obowiązków pracowniczych, polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w trybie nagłym (wynikającym ze wskazań życiowych), ale również inne prace tego personelu (w ramach obowiązków pracowniczych), które są wykonywane w ramach czasu pracy, kiedy istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, skutkującego koniecznością podjęcia działań w trybie nagłym.

Pojęcie "w warunkach ostrego dyżuru" oznacza nieuchronność wystąpienia zdarzenia, które powoduje konieczność, udzielania świadczeń zdrowotnych w trybie nagłym, ze wskazań życiowych. Nieuchronność występowania takich zdarzeń skutkuje tym, że od pracowników pracujących w tych warunkach wymagane są kryteria określone w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych (szczególna odpowiedzialność oraz szczególna sprawność psychofizyczna).