Wcześniejsze emerytury mężczyzn
11-12-2007
Trybunał Konstytucyjny w I części wyroku z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt P 10/07 orzekł, że przepis art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) w zakresie, w jakim nie przyznaje prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym mężczyźnie, który – odpowiednio jak kobieta, która nabywa to prawo po osiągnięciu wieku 55 lat i co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego – osiągnął wiek 60 lat
i co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, jest niezgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP. Trybunał orzekł też (w części II wyroku), że przepis art. 29 ust. 1 w zakresie wskazanym w wyroku traci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP (orzeczenie to zostało ogłoszone w Dz. U. z dnia 30 października 2007 r. Nr 200, poz. 1446).
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że orzeczenie ma charakter zakresowy, co oznacza, że Trybunał „nie orzekł o niekonstytucyjności tego, co w art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zostało przez ustawodawcę uregulowane”, lecz „stwierdził niezgodność z Konstytucją treści normatywnej, której w przepisie brakuje”. Podkreślono również, że „orzeczeniu stwierdzającemu niekonstytucyjność przepisu w zakresie, w jakim pomija on określoną treść normatywną, można przypisać tylko i wyłącznie skutek ustalający niekonstytucyjność pominięcia i zobowiązujący prawodawcę do stosownej zmiany tego przepisu, niezbędnej dla realizacji norm konstytucyjnych. Zdaniem Trybunału, przyjęcie poglądu, że wyrok TK wywołuje skutek „rozporządzający” (uzupełnia przepis o elementy brakujące) wyraźnie wykracza poza konstytucyjne kompetencje TK.
Treść uzasadnienia w/w wyroku TK jak również przepisy art. 71 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 1 sierpnia 1997 roku (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) wskazują, że w obecnym stanie prawnym nie ma podstaw do tego, aby organy rentowe pozytywnie rozpatrywały wnioski o emeryturę zgłoszone przez mężczyzn spełniających warunki wskazane w części I ww. wyroku. Tak więc mężczyźni spełniający kryteria wskazane w wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie mogą liczyć na to, że w obecnym stanie prawnym ZUS będzie pozytywnie rozpatrywał ich wnioski o wcześniejszą emeryturę. Z uzasadnienia wyroku wyraźnie bowiem wynika, że przepis art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – do czasu jego nowelizacji– może być stosowany przez organy rentowe wyłącznie w jego obecnym brzmieniu.
Trybunał ponad wszelką wątpliwość wyjaśnił bowiem, że wyrok nie zmienił aktualnie obowiązującego stanu prawnego, ponieważ Trybunał nie ma kompetencji do uzupełniania przepisu o elementy brakujące. Jego celem było natomiast zainicjowanie działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodności z Konstytucją. Trybunał podkreślił też, że skutki stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu art. 29 ust. 1 w zakresie, w jakim nie przyznaje prawa do emerytury mężczyźnie, który ma 60 lat życia i 35-letni staż ubezpieczeniowy, jak również moment ogłoszenia wyroku na sali rozpraw mają znaczenie jedynie dla sądu, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, która legła u podstaw pytania prawnego dotyczącego zgodności art. 29 ust. 1 z Konstytucją RP.
Skutkiem stwierdzenia niekonstytucyjności art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim nie przyznaje prawa do nabycia emerytury w obniżonym wieku emerytalnym przez mężczyznę, który osiągnął wiek 60 lat i – jak kobieta, która osiągnęła wiek 55 lat – ma długoletni staż ubezpieczeniowy, jest natomiast zobowiązanie ustawodawcy do dokonania zmiany w art. 29 ust. 1.
Mając na względzie treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało w trybie pilnym projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w którym znalazła się także propozycja zmiany treści art. 29 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, której celem jest zrealizowanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2007 r.
Projekt ustawy jest już po etapie uzgodnień wewnętrznych i niebawem zostanie skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji z partnerami społecznymi.
Zgodnie z propozycją zawartą w projekcie mężczyźni urodzeni przed 1949 r., którzy ukończyli wiek 60 lat i posiadają co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy uzyskają prawo do wcześniejszej emerytury (po uchwaleniu ustawy w zaproponowanym kształcie i wejściu jej w życie) odpowiednie do tego, które posiadają obecnie kobiety.
W ostatnim czasie daje się zauważyć dużą liczbę wniosków o przyznanie emerytury, kierowanych do organów rentowych przez mężczyzn, którzy ukończyli wiek 60 lat. Oczywiście, mając na względzie konstytucyjnie chronioną zasadę państwa prawnego, nie można pozbawić takich osób uprawnienia do występowania z takimi wnioskami oraz prawa do składania odwołań do sądów ubezpieczeń społecznych od decyzji organów rentowych o odmowie przyznania prawa do emerytury. Ta sama zasada, nie pozwala jednak na uwzględnianie takich wniosków, na gruncie obowiązujących przepisów, przez ograny rentowe.
