Wyjaśnienia w sprawie osiągnięcia wieku emerytalnego

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określa warunki nabywania prawa do emerytur. Podstawowym warunkiem, który musi spełnić ubezpieczony aby nabyć prawo do emerytury jest osiągnięcie wieku emerytalnego. Pojęciem „wieku emerytalnego” posługuje się przywołana ustawa emerytalna. W chwili obecnej wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat mężczyzn.

Zgodnie z exposé Prezesa Rady Ministrów wiek emerytalny ma od 1 stycznia przyszłego roku rosnąć o 1 miesiąc co cztery miesiące, aż do momentu, kiedy w roku 2020 w przypadku mężczyzn, albo 2040 w przypadku kobiet, osiągnie wartość 67 lat. Reguła ta została zapisana w projekcie noweli ustawy emerytalnej przyjętej 20 kwietnia przez Radę Ministrów.

Nie wszyscy urodzeni w danym roku kalendarzowym rodzą się tego samego dnia. Data urodzenia każdego ubezpieczonego jest unikalną cechą. Rozkład urodzeń w ciągu roku jest w przybliżeniu równomierny, czyli w każdym dniu, każdego miesiąca roku przychodzi na świat mniej więcej tyle samo dzieci – w przyszłości ubezpieczonych a następnie emerytów. Od dziecka jesteśmy jednak przyzwyczajeni do myślenia w kategorii roczników – np. pod pojęciem rocznika 1973 rozumiemy wszystkie osoby urodzone w roku 1973 niezależnie od dnia, w którym przyszły na świat. Umysł ludzki dokonuje skrótu myślowego – wszyscy z danego rocznika urodzili się w dniu 1 stycznia danego roku i w konsekwencji mówimy i uważamy, że  np. w roku 2013 osoby z rocznika 1973 mają lat 40. Nie jest to prawdą. W każdym konkretnym dniu roku 2013 osoby urodzone w roku 1973 mają albo dokładnie 40 lat, albo 39 lat i kilka miesięcy albo lat 40 i kilka miesięcy. Dopiero w ostatnim dniu roku 2013, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wszystkie osoby urodzone w roku 1973 mają lat 40.

Konsekwencją zastosowania takiego uproszczonego schematu myślowego do udzielenia sobie odpowiedzi na pytanie w jakim wieku przejdę na emeryturę jest proste dodawanie liczby miesięcy, o które wzrósł dzisiejszy wiek emerytalny do dzisiejszego wieku emerytalnego w roku i miesiącu, w którym ubezpieczony go osiągnie.

Nie jest to schemat poprawny, pomimo tego, że w pierwszej iteracji (kroku) prowadzi do dobrych rezultatów.

Od 1 stycznia 2013 r. wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat i 1 miesiąc w przypadku kobiet i 65 lat i 1 miesiąc w przypadku mężczyzn. Ubezpieczony urodzony w styczniu 1948 r. może zatem przejść na emeryturę w lutym 2013 r. kiedy ukończy 65 lat i 1 miesiąc. Od 1 maja 2013 wiek emerytalny zgodnie z propozycją Rządu wiek emerytalny wzrasta o kolejny miesiąc i wynosi 60 lat i 2 miesiące dla kobiet i 65 lat i 2 miesięcy dla mężczyzn. Mężczyzna urodzony w kwietniu 1948 r. ma w maju 2013 r. 65 lat i 1 miesiąc. Oznacza to, że nie może przejść na emeryturę gdyż od początku maja wiek emerytalny wynosi 65 lat i 2 miesiące. W związku z tym prawo do emerytury nabywa miesiąc później – w czerwcu – jego wiek emerytalny wzrósł o dwa miesiące. Podobnie ubezpieczony urodzony w sierpniu 1948 r. nie będzie mógł przejść na emeryturę w październiku 2013 r. kiedy ukończy 65 lat i 2 miesiące, a dopiero w listopadzie przyszłego roku, gdyż od 1 września wiek emerytalny wynosi 65 lat i 3 miesiące.

Aby uniknąć tego typu nieporozumień,  w projekcie przedstawiono wiek emerytalny w zależności od daty urodzenia ubezpieczonego, co czyni go przejrzystym, ale na skutek właściwych ludzkiemu umysłowi konwencji językowo-myślowych prowadzi do pytań i wątpliwości.