Informacje dla pracowników sezonowych w krajach UE

Wobec wielu pytań kierowanych do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym osób wyjeżdżających z Polski, na krótkie okresy, celem podjęcia sezonowego zatrudnienia w innym państwie członkowskim UE/EOG, szczególnie w Niemczech, wyjaśniamy:

Wśród osób wyjeżdżających z Polski do innych państw członkowskich, w tym Niemiec, celem podjęcia sezonowego zatrudnienia można wyróżnić trzy grupy osób, tj. osoby, które:

 

Od dnia wejścia Polski do UE uległa zmianie sytuacja prawna w zakresie zabezpieczenia społecznego osób zamieszkałych w Polsce, a podejmujących zatrudnienie w innych państwach członkowskich (tzw. pracowników migrujących). Do pracowników tych mają zastosowanie nie tylko polskie przepisy ubezpieczeniowe, ale także przepisy wspólnotowe w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. rozporządzenie Rady EWG nr 1408/71. Postanowienia tego rozporządzenia muszą być realizowane przez wszystkie państwa członkowskie, w tym Polskę i Niemcy.

 

Rozporządzenie nr 1408/71 - w części dotyczącej właściwego ustawodawstwa - jest zbiorem norm kolizyjnych, które m.in. rozstrzygają, w którym państwie członkowskim pracownik migrujący podlega ubezpieczeniu społecznemu, czyli do systemu, którego państwa powinny być odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne i z którego systemu przysługują świadczenia.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 podstawową zasadą jest zasada podlegania ustawodawstwu jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwem tym - na mocy art. 13 ust. 2 pkt a) Rozporządzenia 1408/71 - jest ustawodawstwo państwa miejsca wykonywania zatrudnienia, a w przypadku zatrudnienia wykonywanego równolegle w dwóch różnych państwach - ustawodawstwo państwa miejsca zamieszkania (art. 14.2.b)i) Rozporządzenia 1408/71).

 

Stosowanie przepisów rozporządzenia nr 1408/71 w praktyce oznacza, że od dnia 1 maja 2004r. uległa zmianie - w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym - sytuacja prawna niektórych z wyżej wymienionych trzech grup osób zamieszkałych w Polsce, a podejmujących sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim. Dotyczy to osób, które:

1) zatrudnione są w Polsce i w czasie płatnego urlopu wypoczynkowego (wakacji, ferii) dodatkowo podejmują pracę w innym państwie członkowskim, np. w Niemczech jako pracownicy sezonowi - podstawa prawna art. 14.2.b)i) Rozporządzenia nr 1408/71 lub

2)  pracują w Polsce na własny rachunek (w tym rolnicy podlegający ubezpieczeniu z mocy ustawy) i przerywają te pracę by czasowo podjąć pracę sezonową w innym państwie członkowskim np. w Niemczech - podstawa prawna art. 14a.1a) Rozporządzenia nr 1408/71.

Komisja Administracyjna do Spraw Zabezpieczenia Społecznego Pracowników Migrujących w połowie grudnia 2005r. potwierdziła prawidłowość stosowania art. 14a.1a Rozporządzenia nr 1408/71 do osób pracujących na własny rachunek (w tym będących rolnikami), którzy  przerywają pracę na własny rachunek w celu czasowego podjęcia pracy sezonowej w innym państwie członkowskim.

Osoby wymienione w punkcie 1) i 2) - zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia nr 1408/71 - podlegają polskim przepisom ubezpieczeniowym i składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu pracy sezonowej wykonywanej w innych państwach członkowskich, np. w Niemczech, powinny być odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego, tj. do ZUS.

W powyższych przypadkach zagraniczny pracodawca jest zobowiązany zgłosić pracownika sezonowego do polskiego ubezpieczenia oraz opłacać i rozliczać należne składki ubezpieczeniowe - zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce, tj. zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 ze zmn.). oraz przepisami wykonawczymi do niej.

Zasada ta ma zastosowanie także do rolników podlegających w Polsce ubezpieczeniu z mocy ustawy (w KRUS), podejmujących sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim, w tym w Niemczech.

 

Osoby nieaktywne zawodowo (np. bezrobotni, studenci, uczniowie, osoby otrzymujące zasiłki lub świadczenia przedemerytalne, emeryci, renciści, osoby na urlopach bezpłatnych, osoby niepracujące ale nie zarejestrowane jako bezrobotne) podejmujące sezonowe zatrudnienie w innych państwach członkowskich - zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt a) rozporządzenia 1408/71 - podlegają przepisom ubezpieczeniowym państwa miejsca wykonywania zatrudnienia. W przypadku podjęcia sezonowego zatrudnienia w innym państwie członkowskim, np. w Niemczech podlegają ustawodawstwu niemieckiemu. O tym, na wypadek jakich ryzyk ubezpieczeniowych zostanie zapewniona im ochrona, w jakiej wysokości i według jakich zasad będą opłacane składki ubezpieczeniowe decydują zatem niemieckie przepisy w tym zakresie.

 

Osoby zamieszkałe i aktywne zawodowo w Polsce, podejmując sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim są zobowiązane przedstawić zagranicznemu pracodawcy formularz E 101. Formularz ten potwierdza, że w stosunku do danej osoby zastosowanie ma ustawodawstwo polskie. W Polsce formularze E 101 wydają oddziały ZUS właściwe dla miejsca zamieszkania zainteresowanego (także dla rolników podlegających ubezpieczeniu z mocy ustawy).

Pracodawca, który zatrudnia pracownika legitymującego się wydanym przez ZUS formularzem E 101, ma obowiązek zgłosić go do polskich ubezpieczeń społecznych oraz opłacać i rozliczać należne składki na jego ubezpieczenia społeczne - zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce w tym zakresie.