Rodzina 500plus: wypłata w formie rzeczowej lub opłacania usług

Komunikat w sprawie możliwości stosowania przepisów przewidujących wypłacanie świadczenia wychowawczego w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.

Cel świadczenia wychowawczego wskazany jest w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Celem tym, jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Ustawodawca, kierując się poszanowaniem autonomii rodziny przyjął, że ewentualna ingerencja w funkcjonowanie danej rodziny, może nastąpić tylko w wyjątkowych, kryzysowych sytuacjach.

Ww. ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci zawiera jednak możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych, wyjątkowych sytuacjach, mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczenia wychowawczego lub wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego celem. Rozwiązania te określa art. 9 ww. ustawy, zgodnie z którym, w przypadku gdy osoba uprawniona do świadczenia wychowawczego marnotrawi wypłacane jej świadczenie wychowawcze lub wydatkuje je niezgodnie z celem, organ właściwy przekazuje należne osobie świadczenie wychowawcze w całości lub w części w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.

W przypadku marnotrawienia świadczenia wychowawczego, organ wypłacający to świadczenie może zatem zamienić jego wypłatę pieniężną na pomoc nie tylko w formie rzeczowej, tj. np. żywność, ubrania, lekarstwa, itp., ale także na pomoc rodzinie w formie opłacania usług, tj. np. opłacanie kursów językowych, żłobka, przedszkola, basenu, teatru, kosztów internatu, wykupienie obiadów, czy czynszu, itp.

W przypadku posiadania przez gminny organ właściwy wypłacający świadczenie wychowawcze, informacji lub sygnałów o marnotrawieniu świadczenia wychowawczego lub wydatkowania niezgodnie z przeznaczeniem, w celu ustalenia faktycznej sytuacji danej rodziny, u takiej rodziny, zgodnie z art. 15 ww. ustawy, może zostać przeprowadzony przez pracownika socjalnego rodzinny wywiad środowiskowy. Zaś uniemożliwienie, na etapie wypłacania świadczenia wychowawczego, przeprowadzenia ww. rodzinnego wywiadu środowiskowego lub nieudzielenia podczas tego wywiadu wyjaśnień, co do okoliczności objętych wywiadem, powoduje wstrzymanie wypłaty świadczenia.

W przypadku potwierdzenia faktu marnotrawienia świadczenia wychowawczego lub wydatkowania niezgodnie z celem, powyższe rozwiązania pozwalają gminnemu organowi właściwemu, w każdej, konkretnej, indywidualnej sprawie, określić, jaka forma niepieniężna realizacji świadczenia wychowawczego będzie najbardziej właściwa dla danej rodziny.

Należy jednak podkreślić, że w świetle powyższych regulacji, organ przyznający/wypłacający świadczenie wychowawcze, nie może z góry założyć, jeszcze przed pierwszą wypłatą przyznanego świadczenia, że dana rodzina będzie wypłacane środki marnotrawiła i w związku z tym dokonać od razu zmiany formy wypłaty z pieniężnej na formę rzeczową lub opłacenie usług.

W związku z powyższym, w przypadku gdy w stosunku do danej rodziny nie zostało stwierdzone/ustalone, iż ma miejsce marnotrawienie lub wydatkowanie niezgodnie z przeznaczeniem wypłaconego w formie pieniężnej świadczenia wychowawczego, działaniem sprzecznym z obowiązującymi, ww. przepisami, jest działanie gminnego organu właściwego polegające np. na automatycznej zamianie formy pieniężnej wypłaty świadczenia wychowawczego na formę niepieniężną – np. opłacanie zaległości czynszowych. Fakt, iż dana rodzina posiada jakieś zaległości, np. w płatności czynszu za mieszkanie, nie stanowi samoistnej przesłanki do zastosowania takiej formy rzeczowej wypłaty świadczenia wychowawczego.