500+ w pigułce

Rządowy program „Rodzina 500 plus” wyznaczył początek zmian w podejściu do rodzin. Został wprowadzony 1 kwietnia 2016 roku na mocy ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Programem – według danych na koniec stycznia br. – zostało objętych 3,684 mln dzieci do 18 lat, wychowujących się w 2,413 mln rodzin. Na wsi świadczenie wychowawcze trafia do 1,287 mln dzieci. W gminach miejskich z pomocy korzysta ponad 1,433 mln dzieci. Pozostałe 0,915 mln to dzieci z gmin miejsko–wiejskich. Od początku funkcjonowania programu do rodzin trafiło już w sumie 42,62 mld zł.

Do końca stycznia 2018 roku do rodzin w gminach miejskich trafiło ponad 16,5 mld zł, w gminach wiejskich – ponad 14,9 mld zł, a w gminach miejsko-wiejskich ponad 0,915 mld zł. W styczniu 2018 roku do świadczeń w ramach programu „Rodzina 500 plus” uprawnionych było aż 53% dzieci w wieku do 18 roku życia.

Widoczne efekty programu

Po dwóch latach funkcjonowania programu „Rodzina 500 plus” można stwierdzić, że spełnił stawiane przed nim cele. Jest inwestycją w rodzinę, zredukował ubóstwo i przyczynił się do wzrostu urodzeń W 2016 roku urodziło się 382,3 tys. dzieci. To o 12,9 tys. więcej niż rok wcześniej.Jednocześnie współczynnik dzietności wzrósł z poziomu 1,31 do poziomu 1,36.

Według danych GUS ze stycznia 2018 roku w 2017 roku zostało zarejestrowanych 403 tys. urodzeń żywych. To ponad 20 tys. więcej niż w 2016 roku. Po wprowadzeniu programu „Rodzina 500 plus” łatwo więc zauważyć rosnący wzrost urodzeń rok do roku – o 12,9 tys. w 2016 roku i 20,7 tys. w 2017 roku.

Zgodnie z najbardziej aktualnymi szacunkami Komisji Europejskiej, Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów UE. Szacowany realny wzrost PKB w Polsce w 2017 roku wyniósł 4,6%. Oznacza to, że tylko wśród 6 krajów unijnych tempo wzrostu w minionym roku było wyższe. W 2016 roku przyspieszyła dynamika spożycia ogółem z poziomu 2,8% do 3,4%oraz indywidualnego z poziomu 3,0% do 3,9%. Oznaczało to przełamanie tendencji utrwalonej w latach 2010-2015, gdy dynamika konsumpcji nie „nadążała” za wzrostem PKB.

Jakpodkreślają analitycy Narodowego Banku Polskiego w Raporcie o inflacji z marca 2017 roku, wzrostowi dynamiki spożycia indywidualnego, obok dobrych nastrojów konsumentów i poprawy sytuacji na rynku pracy, sprzyjał wpływ programu „Rodzina 500 plus”.

Przeciętne miesięczne wydatki w gospodarstwach domowych na osobę w 2016 roku osiągnęły wartość 1132 zł (stanowiąc ¾ dochodów) i były realnie wyższe o 4,3% od wydatków z roku ubiegłego. Jak wynika z badania CBOS, 60% beneficjentów programu 500+ uważa, że pieniądze z programu mają istotne znaczenie dla ich domowych budżetów.

Bezpieczeństwo finansowe rodzin

Niezwykle istotne dla gospodarki i poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego rodzin znaczenia odgrywa inwestycja w kapitał ludzki. Koncepcja kapitału ludzkiego ma charakter wielowymiarowy i multidyscyplinarny. Łączy w sobie kwestie zdrowia, aktywności społecznej czy kwalifikacji.

Coraz więcej rodzin inwestuje w rozwój dzieci. Wydatki na edukację i kształcenie dzieci deklaruje 45,3% respondentów. To o 13,3% więcej niż w roku ubiegłym. Wzrosła również liczba rodzin finansujących ze świadczenia 500+ wydatki na rodzinę. Obecnie ten cel deklaruje 19,7% badanych, podczas gdy rok temu było ich 11,8%. Co ważne, 14% ankietowanych deklaruje zwiększenie oszczędności dzięki wsparciu 500+. Z kolei 5% respondentów przyznaje się do sfinansowania zakupu środków trwałych.

W 2016 roku nastąpił spadek ubóstwa w Polsce w porównaniu z rokiem ubiegłym.Wyniki badania budżetów gospodarstw domowych z 2016 roku pokazują, że zarówno ubóstwo skrajne, jak i ubóstwo relatywne spadło wśród wszystkich grup społeczno-ekonomicznych.

W 2016 roku stopa ubóstwa skrajnego wyniosła 4,9%. To o 1,6 pkt. proc. mniej niż rok wcześniej. Skala spadku była większa niż w poprzednim roku, kiedy ubóstwo zmalało o 0,9 pkt. proc. Z jednej strony wpłynęła na to przede wszystkim poprawa sytuacji na rynku pracy, a z drugiej – wprowadzenie świadczenia wychowawczego.

Największa poprawa sytuacji materialnej nastąpiła wśród rodzin posiadających 3 oraz 4 lub więcej dziecina utrzymaniu, które zagrożone były ubóstwem skrajnym odpowiednio w 5% (spadek o 4,3 pkt. proc. w porównaniu do roku ubiegłego) i 14% (spadek o 4,1 pkt. proc.). Duże znaczenie miało tu wprowadzenie w 2016 roku świadczenia wychowawczego, którego adresatami w głównej mierze były rodziny wielodzietne.

Biorąc pod uwagę grupy wieku, zagrożenie ubóstwem skrajnym zmalało w największym stopniu wśród dzieci (osób w wieku 0-17 lat) o 3,2 pkt. proc. w porównaniu z rokiem wcześniejszym. W 2016 roku, w którym został wprowadzony program „Rodzina 500 plus”, zagrożenie ubóstwem w tej grupie wynosiło 5,8%.

Ostatnie obserwacje i  analizy sugerują, że przeważający wpływ na redukcję ubóstwa wśród rodzin z dziećmi miało świadczenie wychowawcze.

Rosną wydatki państwa na politykę rodzinną

W 2015 roku wydatki na politykę rodzinną z budżetu państwa wynosiły 32 mld zł. W kolejnym roku wzrosły do 52,8 mld zł. Wysokość wydatków na 2017 rok jest prognozowana na 60,3 mld zł.

Całkowite wydatki – łącznie z wydatkami samorządów – wyniosły odpowiednio: 43,5 mld zł (2,42% PKB) w 2015 roku i 65,1 mld zł (3,51%) w 2016 roku. Wysokość wydatków na rodzinę w 2017 roku jest prognozowana na poziomie 73,3 mld zł (3,82% PKB).

Z zaprezentowanych danych wynika, że Polska w ciągu zaledwie dwóch ostatnich lat istotnie zmieniła swoją pozycję, jeśli chodzi o wydatki na rzecz rodzin. Stało się tak głównie za sprawą programu „Rodzina 500 plus”. Od początku funkcjonowania programu, a wiec od kwietnia 2016 roku do końca 2017 roku zostało przeznaczonych 41,4 mld złotych.

Według badania, opublikowanego w listopadzie 2017 roku przez firmę PwC, Polska utrzymuje się na 4. miejscu wśród państw Unii Europejskiej, biorąc pod uwagę finansowe wsparcie rodzin w relacji do osiąganego przez nie przeciętnego wynagrodzenia.

Wsparcie finansowe w relacji do przeciętnego wynagrodzenia stawia Polskę z wynikiem 7,9% na 4. miejscu wśród państw Unii Europejskiej. Wyprzedzają nas tylko Francja, Węgry i Austria. Wynik Polski znacznie przewyższa średnią dla UE. Przeciętne finansowe wsparcie dla rodzin w stosunku do wynagrodzenia we wszystkich państwach UE wynosi 4,9%.