Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej pełni rolę instytucji wiodącej w zakresie kreowania polityki integracji cudzoziemców w Polsce. Decyzją Komitetu Europejskiego Rady Ministrów z dnia 3 września 2004 roku, zaakceptowaną następnie przez Radę Ministrów dnia 7 września 2004 roku, zostało wskazane jako resort koordynujący zadania z zakresu polityki integracyjnej.
W dniu 11 stycznia 2005 roku Komitet Europejski Rady Ministrów przyjął opracowany w resorcie dokument „Propozycje działań w kierunku stworzenia kompleksowej polityki integracji cudzoziemców w Polsce”. W opracowaniu tym zdefiniowane zostały cztery aspekty polityki integracyjnej, w obszarze których podejmowane są konkretne działania przy budowaniu tej polityki w Polsce:
-
aspekt polityczny, który dotyczy związków polityki integracyjnej z polityką migracyjną, azylową, antydyskryminacyjną, zdrowotną, zatrudnienia, edukacyjną itd.;
-
aspekt prawny dotyczy wypracowania przepisów prawnych do realizacji polityki integracyjnej. Niektóre przepisy w Polsce, które są elementem polityki integracyjnej, wymagają doprecyzowania lub poszerzenia, istnieje też potrzeba stworzenia nowych przepisów prawnych w tym obszarze;
-
aspekt instytucjonalny, który łączy się z określeniem instytucji odpowiedzialnych
za realizację działań integracyjnych wobec cudzoziemców. Dotyczy on także badania potrzeb szkoleniowych i realizacji szkoleń, a także współpracy z organizacjami pozarządowymi;
-
aspekt merytoryczny dotyczy wiedzy o zjawisku integracji i procesach z nim związanych. Działania podejmowane w tym zakresie łączyć się będą z określeniem rodzajów grup, do których kierowana będzie pomoc integracyjna oraz rodzajami
tej pomocy, a także właściwym przygotowaniem kadr pracujących z cudzoziemcami w obszarze ich integracji.
Prezes Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest organem właściwym przy nadawaniu cudzoziemcom statusu uchodźcy lub, jeśli okoliczności nie zezwalają na nadanie statusu uchodźcy, przyznawaniu ochrony uzupełniającej lub wydawaniu zgody na pobyt tolerowany. W myśl ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. Nr 115. poz. 728 z późn. zm.) cudzoziemiec zamieszkujący i przebywający na terytorium RP, posiadający ochronę uzupełniającą lub status uchodźcy nadany w Rzeczpospolitej Polskiej ma prawo do świadczeń pomocy społecznej (art. 5 pkt 2 lit. a).
Przepis ten realizuje tym samym treść artykułu 23. Konwencji Genewskiej z dnia 28 lipca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźcy, zobowiązującego umawiające się państwa do przyznania uchodźcom legalnie przebywającym na ich terytorium takiego samego traktowania w zakresie opieki i pomocy społecznej, z jakiego korzystają ich obywatele. Cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt tolerowany mają prawo do pomocy w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego (art. 5 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej).
Rozdział 5 (art. 91 do 95) ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej jest w całości poświęcony społecznej integracji uchodźców.
