W dniu 1 maja 2010 r. weszła w życie reforma sytemu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a miejsce rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w unijnym porządku prawnym zajęły odpowiednio rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - jako nowe rozporządzenie podstawowe oraz rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego- jako nowe rozporządzenie wykonawcze.

Rozporządzenia nr 883/2004 i 987/2009 stanowią obecnie podstawę prawną unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej, jednakże z pewnym zastrzeżeniem. Otóż, mimo wejścia w życie „nowych” uregulowań koordynacyjnych nadal, w odniesieniu do niektórych osób i sytuacji, pozostają w mocy przepisy „stare”, tj. rozporządzenia nr 1408/71 i 574/72. Taki dualizm prawny pojawia się na tle stosowania postanowień art. 87 ust. 8 rozporządzenia nr 883/2004, który - w pewnym bardzo wąskim zakresie - zachowuje możliwość dalszego stosowania rozporządzenia nr 1408/71. Zgodnie z tym artykułem, jeżeli skutkiem zastosowania przepisów rozporządzenia nr 883/2004 byłaby zmiana ustawodawstwa właściwego w stosunku do ustawodawstwa ustalonego zgodnie z przepisami Tytułu II rozporządzenia nr 1408/71 (inne państwo członkowskie stałoby się państwem właściwym), osoba zainteresowana może przez okres nie dłuższy niż 10 lat od dnia rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 883/2004 podlegać ustawodawstwu ustalonemu zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1408/71, o ile jej sytuacja pozostaje niezmieniona. Zainteresowany może jednakże w każdej chwili złożyć wniosek o podleganie ustawodawstwu ustalonemu na mocy przepisów rozporządzenia nr 883/2004. Jeżeli wniosek ten został złożony w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia nr 883/2004, zainteresowany podlega ustawodawstwu ustalonemu zgodnie z Tytułem II tego rozporządzenia od dnia 1 maja 2010 r. Jeżeli wniosek został złożony po upływie powyższego terminu, zmiana właściwego ustawodawstwa następuje pierwszego dnia następnego miesiąca.

Przepisy te dotyczą również Szwajcarii (od 1 kwietnia 2012 r.) oraz państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Lichtensteinu, Norwegii i Islandii - od 1 czerwca 2012 r.). Do państw tych analogiczne zastosowanie ma również, wspomniany wyżej art. 87 ust. 8 rozporządzenia nr 883/2004. Przewidziany nim dziesięcioletni okres przejściowy, w stosunku do Szwajcarii, wygaśnie z dniem 31 marca 2022 r., a w stosunku do państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego z dniem 31 maja 2022 r.

Na mocy rozporządzenia nr 1231/10 „nowe” uregulowania koordynacyjne mają także zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze nimi objęci jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.

Wykaz rozporządzeń regulujących obszar koordynacji systemów

zabezpieczenia społecznego w UE

Wykaz decyzji i zaleceń Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji

Systemów Zabezpieczenia Społecznego